قلب زاگرس در محاصره چکش‌های سدسازی ماندگان

سدی که از همان ابتدا با توجه به‌قرار گرفتن در منطقه آبریز کارون و در کنار زیست‌کره خاص زاگرس جنوبی و رشته کوهه‌ای دنا با توجه به منطقه سوق‌الجیشی و کوهستانی مجوز زیست‌محیطی نداشته و احداث آن می‌تواند نقش حیاتی و تضمین‌کننده حیات‌وحش و زیست‌کره سرزمین‌های جنوبی زاگرس را به خطر بیندازد.

نبرد نابرابر با زاگرس؛

احداث سدهای سریالی بر رودخانه‌های دانای شمالی و منطقه آبریز کارون بر رودی دو رودخانه مهم به نام های ماربر و خرسان باعث حساس شدن فعلان محیط زیستی و از سویی دیگر مسئولان استان کهگیلویه وبویراحمد و این مسئله تا سران نظام و قوه‌های اجرایی کشور و رئیس قوه قضائیه نیز کشیده شد.

از سویی دیگر همین پافشاری فعالان محیط زیستی و رسانه‌های مطالبه گر باعث شد که سد خرسان که احداث آن می‌توانست قریب 17 روستای سرزمین‌های دنا را به زیرآب ببرد با دستور قضائی متوقف شد و مسئولان قضائی رأی بر تعطیلی و ملغی دادن این سد کردند، مسئله که باعث خوشحالی مردم دیار زاگرس شد، اما از سویی دیگر سد ماندگان با توجه به درخواست‌های مکرر سازمان محیط‌زیست، سیاسیون استانی و حتی مسئولان عالی رتبه و حتی فشار رسانه ها همچنان به‌صورت غیرقانونی در حال فعالیت بوده مسئله‌ای که بر اساس قانون مسئولان محیط زیستی احداث آن را یک جرم تلقی کرده‌اند.

 سد ماندگان در تقابل با دستگاه‌های نظارتی

اما پافشاری مسئولان اصفهان برای احداث این سد در دماغه شرقی دنا، امروز به یک پاشنه آشیل تبدیل‌شده و باعث شده که برخی رانت‌ها نگذارد این سد که در محدود استان اصفهان احداث می‌شود، به تعطیلی کشیده شود و خواهان احداث آن با هر بند و تعرفه و مفادی هستند.

بر همین اساس؛ حمید ظهرابی، معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط‌زیست، در تاریخ 24 اردیبهشت‌ماه سال جاری در نامه‌ای رسمی به مدیرکل دفتر ریاست سازمان و رونوشت آن به مدیران کل محیط‌زیست استان‌های اصفهان و کهگیلویه و بویراحمد، خواستار توقف عملیات اجرایی سد ماندگان تا زمان طی مراحل قانونی و صدور مجوزهای لازم شده است.

اما این نامه ظاهراً نتوانسته است مانع از پیشروی لودرها و جنگ آهن و چکش‌ها با قامت زخم‌خورده دنا بشود و بر اساس شواهد هرچند که مسئولان استانی شمالی راهه‌ای ورود به این سد را مسدود کرده‌اند اما برخی تصاویر ماهواره‌ای و گزارش‌های میدانی حاکی از آن است که عملیات احداث سد، همچنان با سرعت در حال انجام است و باوجوداین درخواست رسمی، گزارش‌ها و مشاهدات و خبرهای خبرگزاری‌ها از ادامه عملیات ساخت این سد حکایت دارد و تصاویر نشان می‌دهد که هیچ نشانی از توقف عملیات وجود ندارد که این امر به‌شدت موجب ناامیدی و نگرانی فعالان محیط‌زیست شده است.

چرا این سد متوقف نمی‌شود!

هرچند که مسئولان استانی و حتی برخی از مسئولان اصفهان ازجمله استاندار آن خبر از توقف این سد را در برهه‌ای داده است، اما شواهد و قراین بر این است که این سد با لابی‌های گسترده در حال احداث بود و حتی نامه سازمان پدافند غیرعامل و حتی محیط‌زیست نتوانسته است مانع از توقف آن شود.

پیچیدگی‌های حقوقی و قرار گرفتن در منطقه و محدوده استان اصفهان به گواه برخی از کارشناسان یکی از دلایل اعلام‌جرم نکردن دستگاه فضایی استان اصفهان علیه این سد بوده و دستگاه قضایی استان کهگیلویه و بویراحمد بر این اساس نمی‌تواند علیه این مسئله اعلام‌جرم کند.

بر اساس برخی منابع آگاه در ابتدای ماجرا، رئیس دستگاه قضایی پادنا با فعالان محیط زیستی و کارشناسان در این زمینه همکاری کرده و دستور توقف عملیات را صادر کرد، اما پس از اطلاع دادستانی اصفهان به او اعلام شد که این موضوع در سطح استانی تصمیم‌گیری می‌شود و پادنا حق دخالت ندارد.

از شکایت تا بی‌عملی؛ سرنوشت تلخ پرونده‌های تخلف در منطقه حفاظت‌شده

در یک‌کلام  مسائل قضایی یکی دیگر از مهم‌ترین چالش‌های این پروژه است، به گفته بعضی از منابع آگاه، محل وقوع این پروژه خارج از حوزه جغرافیایی استان کهگیلویه و بویراحمد واقع‌شده و به همین دلیل دستگاه قضایی این استان نمی‌تواند مستقیماً اقداماتی برای توقف آن انجام دهد، دادستانی اصفهان مسئولیت این پرونده را بر عهده دارد، اما فعالان محیط‌زیست و کارشناسان به کم‌کاری این نهاد انتقاد دارند.

در همین راستا سید وحید موسویان با اشاره به وضعیت پروژه سد ماندگان و اختلافات به وجود آمده پیرامون آن، تأکید کرده است: تصمیم‌گیری درباره ادامه یا توقف این پروژه، باید بر پایه بررسی‌های دقیق کارشناسی باشد، نه با جنجال سیاسی و رسانه‌ای.

زخم‌های تازه بر پیکر زاگرس

وی افزوده است: اولین مطالبه رئیس‌کل محترم دادگستری استان در بدو ورود به یاسوج، تعیین تکلیف قانونی وضعیت سد ماندگان بود و در این راستا مکاتبه‌ای با معاون دادستان کل کشور انجام شد وبری وی نیز دستور بررسی صادر کردند.

موسویان با هشدار نسبت به سیاسی شدن موضوع سد و بروز تنش‌های قومی و منطقه‌ای گفته است: نباید اجازه داد که اختلاف‌نظرها به تفرقه قومی دامن بزند. همان‌طور که شاهد بودیم، در برخی موارد مشابه ازجمله اختلافات آبی استان‌های یزد، اصفهان و چهارمحال‌وبختیاری، این تنش‌ها گاهی منجر به درگیری‌های شدید شده است.

وی با تأکید بر حفظ وحدت ملی اظهار داشته است: در کشور همه مردم باهم برادر و خواهرند، نگاه به موضوعات ملی باید فراتر از تعصبات محلی باشد و اگر کارشناسان به این نتیجه برسند که سد ماندگان آثار مخرب زیست‌محیطی بر استان دارد، باید با شفافیت اعلام و پروژه متوقف شود. اما اگر چنین نتیجه‌ای وجود ندارد، رسانه‌ای کردن موضوع به‌صورت غیر کارشناسی تنها باعث تشویش اذهان عمومی خواهد شد.

 ورود قاطع به پرونده سد ماندگان

دادستان کهگیلویه و بویراحمد ضمن اشاره به محدودیت‌های قانونی حاکم بر اختیارات قضایی استان‌ها گفته است: با توجه به این‌که محل اجرای پروژه در خاک استان اصفهان قرار دارد ازنظر قانونی امکان صدور دستور توقف مستقیم از سوی دستگاه قضایی کهگیلویه و بویراحمد وجود ندارد. باید مراجع ذی‌صلاح کشوری و قضایی اصفهان ورود کنند.

حال در همین راستا از سوی دیگر فعالان محیط‌زیست و کارشناسان نگران آثار منفی این پروژه بر اکوسیستم منطقه هستند، مؤسسه‌های زیست‌محیطی هشدار داده‌اند که سد ماندگان می‌تواند منجر به تخریب زیستگاه‌های حیات‌وحش، کاهش منابع آبی و مشکلات اجتماعی-اقتصادی برای جوامع محلی شود و عدم رعایت اصول علمی و مشاوره‌های زیست‌محیطی در مراحل طراحی و اجرا، این نگرانی‌ها را بیشتر می‌کند.

فعالان محیط زیستی با اشاره به معضلات ناشی از پروژه‌های مشابه در دیگر نقاط کشور از مسئولان خواسته‌اند که تدابیر لازم را برای جلوگیری از تکرار چنین مشکلاتی اتخاذ کنند، یکی از فعالان دراین‌باره می‌گوید: اساساً تصویب پروژه‌های بزرگ آبی بدون در نظر گرفتن تبعات زیست‌محیطی نه‌تنها به نابودی محیط‌زیست منجر می‌شود بلکه در آینده مشکلات اقتصادی و اجتماعی جبران‌ناپذیری ایجاد خواهد کرد.

فعالان محیط‌زیست ازجمله مهم‌ترین منتقدان احداث سد ماندگان هستند، آن‌ها معتقدند که این پروژه تهدیدی جدی برای تنوع زیستی منطقه دنا محسوب می‌شود و می‌تواند به نابودی زیستگاه‌های حیات‌وحش و کاهش منابع آبی منجر شود و درواقع دلیل اصلی نگرانی‌های محیط زیستی ناشی از این پروژه، عدم وجود مجوز زیست‌محیطی برای سد ماندگان است.

مرگ خاموش زاگرس

سرنوشت سد ماندگان همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد، آیا صدای قانون سرانجام می‌تواند بر غرش لودرها غلبه کند؟ آیا وزارت نیرو به هشدارهای کارشناسان محیط‌زیست توجه خواهد کرد؟ آیا دنا این میراث طبیعی گران‌بها از گزند آسیب‌های ناشی از توسعه بی‌رویه در امان خواهد ماند؟

پاسخ به این سؤالات در گروی اراده و تدبیر مسئولانی است که باید بین ضرورت توسعه و حفاظت از محیط‌زیست، توازنی عادلانه برقرار کنند، توازنی که ضامن بقای طبیعت و سعادت نسل‌های آینده باشد.

زاگرس در سکوت می‌میرد

عبدال دیانتی نسب مدیرکل محیط‌زیست کهگیلویه و بویراحمد در گفتگویی با خبرنگاران گفته است که سد ماندگان هیچ مجوز زیست‌محیطی ندارد و اضافه کرده که باوجود مخالفت‌های جدی محیط‌زیست، عملیات اجرایی این سد بدون وقفه در حال ادامه است.

وی همچنین به پرونده‌ای که در دادسرای اصفهان در حال بررسی است، اشاره‌کرده و گفته است که هنوز حکمی مبنی بر توقف عملیات اجرایی صادر نشده است.

هرچند که نماینده شهرستان‌های بویراحمد و دنا خبر از توقف این سد را گفته انست و خبرها نیز نشان از نامه‌های ردوبدل شده در این رابطه را نیز می‌دهد، اما از قرین معلوم این نامه‌ها نیز نتوانسته است این سد را متوقف کند و اجرا ای این سد و یا توقف آن باید بر اساس مستدل‌ها باشد.

همان‌گونه که استاندار کهگیلویه و بویراحمد با تأکید بر اینکه توقف احداث سد «ماندگان» امروز به یک مطالبه عمومی در میان مردم و دوستداران محیط‌زیست تبدیل‌شده است، گفت: ضروری است که این موضوع به‌طور جامع و کارشناسانه از سوی متولیان امر، مراکز علمی و دانشگاهی و کارشناسان بررسی و تمام جوانب آن بازنگری شود.

دنا برای ما مقدس است

رحمانی در خصوص سد ماندگان تصریح کردند که تصمیم‌گیری در حوزه مدیریت آب ملی بوده و ساخت سدها باید همراه با پیوسته‌ای زیست‌محیطی و مطالعات دقیق باشد. وی افزود: «اگر مطالعات نشان دهند که سد ماندگان آسیبی به دنا وارد نمی‌کند، مخالفتی با ساخت آن نداری؛ اما اگر کوچک‌ترین خدشه‌ای به دنا وارد شود، همه باید مانع ساخت آن شوند.»

در پایان باید گفت که آینده سد ماندگان نه‌تنها به عزم و اراده مسئولان مربوطه بستگی دارد، بلکه به توجه واقعی به نیازهای جامعه محلی و تأثیرات زیست‌محیطی آن نیز مرتبط است و نسل‌های آینده حق‌دارند که از منابع طبیعی و محیط‌زیست سالم بهره‌مند شوند و این مسئولیت بر دوش ماست که باید بین توسعه و حفاظت از طبیعت گام برداریم.

انتهای خبر/