پل «خیری محمدخان» شاهکار معماری ساسانیان در گچساران

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «صبح زاگرس»؛ در 10 کيلومترى خيرآباد گچساران، در روستای «ده ناصر» ويرانه‌هايى از دو پل و يک «چهارطاقی» باقی‌مانده است که پل پايينى، داراى طاقى است و ارتفاع آن به ۶/۶۰ متر مى‌‌رسد. ديوارهٔ سنگى آن به‌کلی شکسته و ديوارهٔ شرقى آن سنگ‌هاى ساختمانى مشخصى دارد که ویران‌شده و فروریخته است.

بقاياى پل بالايى خيرآباد، چشم‌گيرترين اثر تاريخى است؛ اين اثر با ۱۳۰ متر طول در سمت راست کناره، سه گذرگاه داشت که در امتداد آن پايه‌هايى به بزرگى ۱۰×۱۰ متر احداث‌شده بود. پهناى جاده‌اى که از روى اين پل مى‌‌گذشت، حدود هشت متر بود که به‌وسیلهٔ ديوارى با يک متر بلندى حفاظت مى‌شد. بناى اين پل، به اواسط دورهٔ اوليه اسلامى مربوط است و دست‌کم سه نوسازى بزرگ که آخرين آن در زمان سلسله صفويه صورت گرفته بر روى آن انجام‌شده است.

 خیرآباد گچساران، منطقه‌ای پراستعداد و حاصلخیز است و علت اساسی شهرت آن پل‌های تاریخی موجود در آن است و این پل برحسب اطلاعات موجود در دوره ساسانی بناشده‌اند. این پل با توجه به ساخت آن از نقاط حیاتی منطقه و محل مبادله کالا و یکی از دلایل رونق اقتصادی در آن دیار بوده است که به پل «خیری و محمدخان» معروف است.

 پل بر روی رودخانه خیرآباد (فروزک باستان) احداث‌شده که احتمالاً در دوره اسلامی و پس از تخریب پل باشکوه دوره ساسانی که اکنون تنها بخش‌های کوچکی از پایه‌های آن باقی‌مانده، ساخته‌شده است.

این اثر یکی از آثار تاریخی دیدنی در استان کهگیلویه و بویراحمد بوده و در طول سال به‌ویژه در ایام نوروز مسافران و گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند، پل خيری و محمدخان در 400 متری چهارطاقی خيرآباد با 130 متر طول و 7 دهانه است كه قسمت بيشتر آن در سمت غرب رودخانه واقع‌شده است.

روستای خیرآباد در ۴۵ کیلومتری جنوب غربی شهرستان گچساران در مرز استان‌های کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان قرار دارد و مشتمل بر چند روستا به نام‌های ، خیرآباد سفلی، خیرآباد ناصر، خیرآباد مردان معصوم و پادوک است. مردم منطقه از نژاد لر بزرگ و متعلق به ایل بویراحمد گرمسیر هستند. رودخانه دائمی خیرآباد که از کوه خامی در ارتفاعات شمال گچساران سرچشمه می‌گیرد و از کنار این منطقه عبور می‌نماید، وجه‌تسمیه این روستاها به شمار می‌رود.

  رودخانه خیرآباد به طول تقریبی 100 کیلومتر از سرچشمه‌های شیرین رودخانه زهره بوده و از ارتفاعات زاگرس سرچشمه می‌گیرد و پس از پیوستن به زهره به خلیج‌فارس می‌ریزد، رودخانه خیرآباد از چندین محل قابل‌دسترسی است. برای رسیدن با این بنا می‌بایست حدود 40 کیلومتر درراه گچساران به بهبهان پیش رفت و آنگاه به راهی فرعی در سمت راست جاده پیچید که به‌سوی روستای خیرآباد علیا می‌رود، پس از پشت سرنهادن حدود ۱۰ کیلومتر از این راه رودخانه زلال و خروشان خیرآباد به همراه بازمانده‌های پلی باستانی پل خیری و محمدخان  قرار دارد.

این اثر در تاریخ ۱۳ آبان ۱۳۸۶ با شمارهٔ ثبت ۱۹۷۵۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، زیر پل خیرآباد به هر سمت که بروید محل مناسبی برای ماهیگیری پیدا خواهید کرد.

تصاویر تکمیلی: