غارتگران نیکوتین؛ از جذابیت فانتزی تا اعتیاد اجباری

بزرگ‌ترین دروغ این صنعت، ادعای بی‌خطر بودن آن است. این محصولات حاوی مایعاتی هستند که معمولاً شامل پروپیلن گلیکول، گلیسیرین گیاهی، طعم‌دهنده‌ها و مهم‌تر از همه، نیکوتین هستند. تحقیقات جهانی نشان می‌دهد که نیکوتین موجود در بسیاری از ویپ‌ها به‌ویژه در طولانی‌مدت از سیگار سنتی بیشتر است و اعتیاد را عمیق‌تر و سبب بیماری‌های قلبی، عروقی، ریوی و سرطان به‌ویژه در نسل جوان می‌شود.

سقوط به ورطه اعتیاد دوگانه

ویپ‌ها در واقع به عنوان دروازه‌ای برای ورود به دنیای دخانیات عمل می‌کنند. جذابیت ظاهری و طعم‌های شیرین مانند انبه، توت‌فرنگی، آدامس باعث می‌شود که نوجوانان بدون احساس خطر، مصرف را شروع کنند.

نوجوانی که به طور منظم از ویپ استفاده می‌کند، به مرور زمان سطح تحمل خود را بالا می‌برد و زمانی که سطح نیکوتین خون پایین می‌آید احساس اضطراب، تحریک‌پذیری و عدم تمرکز می‌کند. در این مرحله فرد نیازمند نیکوتین بیشتری است و اگر دسترسی به ویپ دشوار شود یا نیکوتین مورد نیاز تأمین نشود، بدن فرد به سمت مصرف سیگار سنتی که در دسترس‌تر است، گرایش پیدا می‌کند که این چرخه، نسل جدید را به جایگزین‌های سمی‌تر هدایت می‌کند.

آسیب‌های روانی و اختلال در آرامش کاذب

یکی از بزرگ‌ترین فریب‌ها در بازاریابی این محصولات، وعده کاهش استرس و اضطراب است.

اشغال فضای فرهنگی؛ کافه‌ها به مثابه میدان آزمایش نسل جدید

نفوذ ویپ تنها یک مسئله سلامت فردی نیست، بلکه یک تغییر نگران‌کننده در هنجارهای اجتماعی است که از طریق عادی‌سازی در فضاهای عمومی تقویت می‌شود.

تغییر هنجارهای اجتماعی در ملاء عام

زمانی، مصرف سیگار در فضاهای عمومی با واکنش‌های اجتماعی مواجه می‌شد. اما ویپ‌ها، به دلیل بخار کم‌بو یا خوشبو و طراحی‌های شیک و قابل حمل، این دیوار اجتماعی را فرو ریخته‌است.

عادی‌سازی در محیط‌های بسته

حضور پررنگ و بدون واهمه ویپ و قلیان در فضاهای عمومی مانند کافه‌ها، رستوران‌ها و حتی مراکز تفریحی جوانان، قبح مصرف دخانیات را در نگاه نوجوانان از بین برده است. نوجوان مشاهده می‌کند که افراد «موفق» یا «مدرن» در حال استفاده از این ابزارها هستند، که این خود یک الگوی رفتاری مخرب ایجاد می‌کند.

این «عادی‌سازی» اجتماعی، خط مقدم دفاع روانی نوجوانان در برابر مصرف را در هم می‌شکند و آن‌ها را به مصرف فعال تشویق می‌کند.

مدرن‌سازی اعتیاد

تبدیل قلیان سنتی به قلیان‌های جیبی، یک تلاش هدفمند برای «مدرن‌سازی» و «جذاب‌سازی» عمل دخانیات بوده است.

تبلیغات سیاه و هدف‌گذاری نسل آینده

مافیای دخانیات، استراتژی‌های بازاریابی خود را به‌شدت تغییر داده و تمرکز خود را از سیگارهای سنتی به سمت محصولات نسل جدید معطوف کرده است. تبلیغات مستقیم در شبکه‌های اجتماعی ممنوع است، اما تبلیغات غیرمستقیم توسط اینفلوئنسرها، خواننده‌ها و افراد مشهور و حتی کافه‌ها و... که غالباً برای مخاطبان زیر ۱۸ سال جذابیت دارند به شدت رواج یافته است.

بُعد اقتصادی و مسئولیت خانواده‌ها؛ هزینه پنهان یک عادت

تأثیر این پدیده تنها محدود به سلامت نیست؛ بلکه ابعاد اقتصادی و ساختار خانواده را نیز تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. ویپ‌ها، به‌ویژه مدل‌های یک‌بار مصرف آن در کافه‌ها که نرخ جایگزینی بالایی دارند، هزینه‌های مالی مستمری را بر خانواده‌ها تحمیل می‌کنند.

فرسایش سرمایه اجتماعی و آینده‌نگری

مهم‌تر از هزینه‌های مالی مستقیم، هزینه از دست رفتن سرمایه انسانی است، از طرفی نیز اعتیاد به نیکوتین باعث کاهش تمرکز، افزایش غیبت از کلاس‌ها و کاهش انگیزه برای برنامه‌ریزی‌های بلندمدت و در نهایت نیز بروز اختلالات روانی در نوجوان می‌شود.

تا کی سکوت؟

این روند فاجعه‌بار یک بحران فردی محسوب نمی‌شود، بلکه یک تهدید سلامت عمومی است. سکوت در برابر ترویج این موج فریبنده در شهر کوچک یاسوج به منزله تایید استراتژی مافیای جهانی دخانیات برای تبدیل نسل آینده به مصرف‌کننده دائمی است. ظاهر شیک و تقاضا به عرضه این محصولات نباید ما را فریب دهد و یا حتی از برخورد با متخلفین غافل سازد.

از این‌رو مسئولان و متولیان امر می‌بایست این محصولات را به صراحت به عنوان کالای قاچاق و آسیب‌رسان درجه یک تلقی و با فروشندگان برخورد قانونی داشته باشند.

متولیان امر موظف‌اند با تقویت و فرهنگ‌سازی و استفاده از سامانه‌هایی مانند خط‌های گزارش‌دهی برای دریافت گزارش‌های مردمی در خصوص فروشندگان متخلف در محلات و فضاهای نزدیک مدارس به خصوص کافه‌ها زمینه را برای جمع‌آوری و جلوگیری از این فرهنگ غلط مهیا سازند.

همچنین اعمال جریمه‌های سنگین و مجازات‌های بازدارنده برای افرادی که اقدام به فروش به افراد زیر ۱۸ سال می‌کنند، باید در اولویت کار آنان قرار گیرد. در این میان نیز آموزش سواد سلامت در مواجهه با محصولات جدید دخانی باید فوری و هدفمند به‌ویژه در مدارس آغاز شود.

مسئولان می‌بایست با رصد فعال شبکه‌های اجتماعی و برخورد قانونی با اینفلوئنسرها و کافه‌هایی که خواسته یا ناخواسته، محصولات دخانی را ترویج می‌کنند برخوردی جدی و قانونی داشته باشند.