مطالبه‌ای که باید جریانی شود

در سال‌های گذشته، خسارات وارده به طبیعت بکر زاگرس تنها با تلاش نیروهای زمینی و بسیج مردمی مهار شده‌اند؛ تلاشی که با توجه به وسعت و شدت آتش‌سوزی‌ها، همواره با کمبود شدید نیرو و تجهیزات همراه بوده است.

از سازمان مدیریت بحران کشور و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری انتظار می‌رود که دیگر تأخیر را بر نیات خیر طبیعت‌دوستان و زحمت‌کشان این استان تحمیل نکنند. فصل آتش‌ با توجه به کمبود بارندگی‌ها در سال‌های گذشته با تمام توان در راه است و اگر امروز تجهیزات حیاتی، از جمله بالگرد اطفای حریق، برای منطقه تهیه نشود، مسئولیت سنگین تلفات منابع طبیعی در بهار و تابستان پیش‌رو، بر دوش کسانی خواهد بود که به هشدارهای مکرر بی‌اعتنایی کردند.

جغرافیای در معرض خطر؛ از دنا تا گرمسیری

استان کهگیلویه و بویراحمد، قلب تپنده زاگرس جنوبی، دارای گستره‌ای بالغ‌بر ۲.۳ میلیون هکتار مرتع، جنگل و اراضی ملی است که بخش اعظمی از آن را جنگل‌های کهنسال بلوط تشکیل می‌دهد. این تنوع اقلیمی شدید، از ارتفاعات مرتفع و سردسیر دنا در مرکز و شمال استان گرفته تا دشت‌ها و مناطق گرمسیری در جنوب، یک چالش مضاعف برای مدیریت بحران ایجاد می‌کند.

پوشش گیاهی و سوخت جنگل

درخت غالب منطقه یعنی بلوط، علی‌رغم مقاومت نسبی در صورت خشک‌سالی شدید به یک سوخت آماده تبدیل می‌شود. مناطق گرمسیری استان، مانند بهمئی و کهگیلویه، که دارای پوشش گیاهی استپی و درختچه‌ای کمتر متراکم هستند، مستعد وقوع آتش‌سوزی‌های سریع و گسترده با فاکتورهای انتشار بالا هستند.

داده‌های هواشناسی سال‌های اخیر نشان‌دهنده کاهش متوسط بارش سالانه به میزان (15%) نسبت به میانگین بلندمدت و افزایش میانگین دمای فصلی به میزان قابل توجهی است. این شرایط، شاخص پوشش گیاهی را به شدت کاهش داده و شاخص خطر آتش‌سوزی را در بالاترین سطوح قرار می‌دهد. در این شرایط، در سال‌ پیش‌رو کوچکترین جرقه ناشی از رعد و برق یا فعالیت‌های انسانی می‌تواند به یک آتش‌سوزی بزرگ تبدیل شود.

باید دانست که بیش از (60%) مساحت جنگلی استان در مناطق کوهستانی و صعب‌العبور با شیب‌های تند (بیش از (30%) قرار دارد. این توپوگرافی، دسترسی نیروهای زمینی و ماشین‌آلات اطفاء حریق را عملاً ناممکن یا بسیار کند می‌سازد.

خلأ حیاتی در خط مقدم، جای خالی بالگرد

در مناطقی که دسترسی زمینی صفر است، بالگردهای اطفای حریق تنها راهکار لجستیکی برای کاهش سریع شعله‌ها و ایجاد خطوط مهار در مقابل پیشروی آتش هستند.

استراتژی مدیریت حریق در مناطق کوهستانی بر دو اصل استوار است: مهار اولیه توسط نیروهای زمینی و پشتیبانی هوایی سنگین برای جلوگیری از گسترش.

فقدان استقرار پایدار

استان کهگیلویه و بویراحمد به دلیل موقعیت استراتژیک خود در مجاورت زاگرس مرکزی و جنوبی، نیازمند حداقل دو فروند بالگرد تخصصی اطفای حریق (ترجیحاً با ظرفیت حمل آب حداقل (2,000) لیتر) در پایگاه‌های عملیاتی منتخب در طول فصل پُرخطر (خرداد تا پایان شهریور) است.

استان کهگیلویه و بویراحمد متأسفانه فاقد بالگرد اختصاصی عملیاتی است و در صورت وقوع حریق، باید منتظر اعزام بالگردهای امدادی (که اولویتشان عملیات‌های امداد و نجات است) از استان‌های همجوار یا تهران بماند.

زمان اعزام و رسیدن بالگرد از مرکز استان‌های همجوار، بسته به شرایط آب و هوایی و ترافیک هوایی، اغلب بین (2) تا (6) ساعت به طول می‌انجامد. در این مدت، آتش با سرعتی بین (1) تا (5) کیلومتر در ساعت پیشروی کرده و عمق فاجعه را چند برابر می‌سازد.

این فاجعه یک کمبود تجهیزاتی نیست، بلکه یک بی‌تدبیری مزمن در مدیریت بحران ملی است که جان منابع ملی را به ریسک می‌اندازد.

هزینه فرصت از دست رفته و خون دل خوردن مردم

هر هکتار جنگل بلوط که می‌سوزد، خسارتی جبران‌ناپذیر به بار می‌آورد. تخریب جنگل‌های زاگرس مستقیماً بر منابع آب حیاتی کشور نیز تأثیر می‌گذارد، زیرا این مناطق به عنوان برج‌های آبی ایران عمل می‌کنند.

از دیگر خطرات و خسارات این معضل نابودی گونه‌های جانوری بومی و کاهش تنوع زیستی است.

با از بین رفتن پوشش گیاهی، بارش‌های شدید آتی باعث شسته‌شدن لایه‌های سطحی خاک و افزایش سیلاب‌های مخرب در پایین‌دست خواهد شد. این پدیده باعث کاهش نفوذ آب به سفره‌های زیرزمینی شده و چرخه هیدرولوژیکی منطقه را نیز مختل می‌کند.

سئوالی که بی‌پاسخ مانده این است که چرا باید مردم استان با دست‌های خالی و در حرکتی فداکارانه، وظیفه مسئولین را به دوش بکشند و جان خود را در برابر شعله‌های خشمگین طبیعت به خطر اندازند؟

تلاش‌های شبانه‌روزی نیروهای منابع طبیعی استان هرچند ستودنی است، اما بدون تجهیزات مکمّل هوایی، محکوم به دفاع انفعالی در برابر آتش است.

هدف از تهیه این گزارش صرفا یک گزارش و یا یک گلایه نیست، بلکه یک مطالبه جدی جهت برای اقدام فوری است، چرا که وضعیت استان کهگیلویه و بویراحمد در آستانه یک بحران زیست‌محیطی قرار دارد که نیازمند واکنش فوری و فراتر از روال‌های اداری مرسوم است.

از این‌رو انتظار می‌رود مسئولان با نگاهی ملی و فراتر از محدودیت‌های بودجه‌ای فصلی، دستور تأمین فوری یک فروند بالگرد اطفای حریق با قابلیت حمل آب مناسب را برای استقرار دائم صادر نمایند. این تجهیز باید تا پیش از پایان اردیبهشت‌ماه مستقر و آماده عملیات باشد.

طی تماس‌های مکرر با مسئولان مربوطه پاسخگو نبوده، حق پاسخگویی برای مسئول محفوظ است.

استان کهگیلویه و بویراحمد نباید به دلیل کمبود یک فروند بالگرد، هر ساله سرفه‌های آتش را بر تن زاگرس نظاره‌گر باشد. زمان برای توجیه گذشته و وعده‌های توخالی به سر آمده است؛ و هم‌اکنون تا پیش‌از وقوع حوادث تلخ زمان عمل است. بی‌توجهی به این هشدار، به معنای پذیرش ضمنی سوختن منابع ملی و تکرار فاجعه‌ای است که پیامدهای آن مستقیماً دامن‌گیر امنیت زیست‌محیطی کشور خواهد شد.

انتهای خبر/