«آتشکده خیرآباد» بنای شگفت‌انگیز در گچساران+ تصاویر

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «صبح زاگرس» در فاصله 50 کیلومتری از شهر گچساران به سمت بهبهان در منطقه خیرآباد و در یک کیلومتری شمال روستای «ده‌ وه» و در مسیر راه شاهی آن دوران، بنایی از دوره ساسانی در جانب چپ رودخانه خیرآباد برپاست. این بنا که به نام چهارطاقی یا آتشکده خیرآباد شهرت دارد ساختمانی است مربع شکل با اضلاع 11 متر، این بنای تاریخی در چهار جانب اصلی دارای چهارطاق بوده که بر روی چهارپایه با حجم حدود 9 مترمربع قرار داشته است که احتمالاً مشابه بناهای همسان در آن دوره، کاربرد راهنما و آتشدان داشته است.

 خیرآباد یا فروزک ناحیه‌ای گرمسیری باسابقه طولانی در تاریخ، واقع در جنوب غربی استان کهگیلویه و بویراحمد و تپه باستانی «ده‌وه» با قدمت حداقل 5000 سال در این محل قرار دارد. طول هر ضلع چهارطاقی خیرآباد ۱۱ متر و مساحت قاعده آن حدود ۱۲۰ مترمربع است، گنبد این بنا فروریخته اما تمامی پایه‌های چهارگانه آن برجای هستند و تنها آسیب‌دیدگی‌هایی در بدنه آن دیده می‌شود که تااندازه‌ای مرمت‌شده‌اند.

چهارطاقی خیرآباد در ساحل رود خیرآباد و در کنار بازمانده‌های پل ساسانی خیرآباد قرار دارد؛ هر چهارپایه و چهارطاق این بنا سالم هستند و مصالح اصلی به‌کاررفته در ساخت این بنا، سنگ، گچ و لاشه است که در طول صدها سال گنبد بزرگ و حجیم بنا را حفظ کرده است. چهارطاقی خیرآباد با چهار فیل‌گوش پوشیده و طاق روی آن احیاشده است علاوه بر این بنا، در اطراف آن تأسیسات دیگری نیز دیده می‌شود؛ همچنین در بررسی‌های باستان‌شناسی بر روی تپه‌های اطراف، در عمق حدود ۵۰ تا ۶۰ سانتی‌متری تپه‌ها سوخته‌هایی به‌دست‌آمده که به نظر می‌رسد علاوه بر آتشکده چهارطاقی و انجام مراسم مذهبی در آن، بر فراز تپه‌ها نیز گودال‌هایی برای افروختن آتش تعبیه‌شده است.

 مشخصه‌های خورشیدی طراحی‌شده برای این چهارطاقی جالب و استثنایی است؛ طرح چهارطاقی خیرآباد با دیگر چهارطاقی‌های ایران متفاوت است و محور اصلی آن رو به جایگاه طلوع خورشید در انقلاب زمستانی دارد. پرتوهای خورشید بامدادی در آغاز فصل زمستان در امتداد محور بنا می‌تابند و امتداد خطوط همگی سایه‌ها در بیرون و درون بنا با یکدیگر موازی هستند. برای تشخیص اعتدالین (آغاز بهار و پاییز) و نیز انقلاب تابستانی، خط‌ دیدهای سه‌گانه‌ای طراحی و بکار بسته‌شده که تنها در همین بنا دیده‌شده است. به‌طوری‌که فرارسیدن بهار، تابستان و پاییز را می‌توان از سه خط دید توأمان و جداگانه در این چهارطاقی نظاره کرد.

 بنا به پژوهش‌های آندره گدار (معمار و باستان‌شناس فرانسوی)، این چهارطاقی در مسیر جاده تاریخی و باستانی فارس به خوزستان قرار دارد و گدار این راه را که چهارطاقی مشرف بر آن است را جاده شاهی می‌داند. طول اضلاع بیرونی چهارطاقی ۱۱٫۰۷ متر، ابعاد درونی زیر گنبد ۶٫۲۶ متر، ارتفاع طاق‌ها تا زیر قوس ۴٫۵ متر، ارتفاع تا منشوری از کف ۶٫۷۰ متر و از کف تا آخرین نقطه باقی‌مانده به گنبد ۹٫۲۰ متر است. طول هر ستون یا پایه طاق ۳٫۶۰ متر و جنس بنا از سنگ و گچ است. گنبد این بنا به‌ شکل گرد چین ساخته‌شده است. پایه‌های آن با سنگ‌های چکش‌کاری شده و فضای زیر گنبد با خطوط هندسی ساده تزیین‌شده‌اند.

 در مورد کاربرد این بنا روایات مختلفی وجود دارد. اردشیر بابکان در آخرین جنگ خود با اردوان پنجم وی را در دشت رامهرمز شکست می‌دهد و به‌ همین مناسبت بناهای یادمانی در طول این مسیر می‌سازد، عده‌ای بر این باورند که چهارطاقی خیرآباد نیز ازجمله بناهای یادمانی اردشیر است. چهارچوب تاریخ در چهارطاقی خیرآباد گچساران قابل‌دیدن و لمس کردن است معماری اصیل و کاملاً ایرانی که زبان سیاست، مذهب و نوع حکومت عصر خویش است؛ بنایی را ساخته که دیدن آن خالی از لطف نیست، این بنای تاریخی یادگاری از سلسله پادشاهان ساسانی است که در روستای ده ناصر برگی دیگر از قدمت و تمدن این منطقه از استان کهگیلویه و بویراحمد است.

 برای رسیدن با این بنا می‌باید حدود 50 کیلومتر درراه گچساران به بهبهان پیش رفت و آنگاه به راهی فرعی در سمت راست جاده پیچید که به‌سوی روستای خیرآباد علیا می‌رود، پس از پشت سرنهادن حدود ۱۰ کیلومتر از این راه، چهارطاقی در کنار چپ جاده دیده می‌شود و رودخانه زلال و خروشان خیرآباد به همراه بازمانده‌های پلی باستانی، در مجاورت آن قرار دارند. این بنا در تاریخ ۲ اسفند ۱۳۲۷ با شماره ثبت ۳۷۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

ادامه تصاویر را شماهده کنید.