رسم ماندگار«کاسه‌بَهرهَ» تا صدای دل‌نشین الغوث

مردم دیارِ کهگیلویه و بویراحمد هم به‌تبع سایر نقاط کشور با توجه به عقایدی که داشتند از دیرباز تاکنون آداب‌ورسوم خاصی را در ماه ضیافت الهی به اجرا درآورده‌اند که در این گزارش در گفتگو با یکی از کهنسالان ایل به تعدادی از این آداب‌ورسوم اشاره می‌شود.

رسم زیبای کهن‌سالان ایل در استقبال از ماه رمضان

رسم زیبایی مردم لر نشین دیار زاگرس در کهگیلویه وبویراحمد همیشه از زیبایی‌های و خاطرات نوستالژیک به‌یادماندنی همراه است، در میان این مردم همیشه از نیمه شعبان جنب‌وجوش خاصی برای به پیشواز رفتن ماه رمضان در میان آن‌ها، مشاهده می‌شود و مردم تماماً شیعه این استان برای انجام فرایض دینی این ماه آماده می‌شوند.

مردم این دیار بنا بر سنتی دیرینه چند روز مانده به آغاز ماه رمضان با روزه‌داری به پیشواز ماه میهمانی خدا می‌روند زیرا معتقدند با این کار، باب مهیا شدن برای ماه خودسازی باز می‌شود.

میرزا که یکی از کهن‌سالان ایل در روستای زیبای کریک در همسایگی دنا بوده به رسومات به‌جامانده از قدیم در این روستا برایمان می‌گوید و یکی از زیباترین رسومات این دیار را دلجویی، صله‌رحم، کمک به همنوعان و حتی اذان‌گویی مردم روستا در بیدار کردن مردم می‌داند و می‌گوید: مردم دیار زاگرس از دیرباز همیشه منتظررسیدن ماه مهمانی خداوند می‌مانند و این ماه را ماهی پربرکت و پر از نعمات خداوندی برای خود، همسایگان و روستائیان می‌دانند و بر این باورند که این ماه رزق و روزی و برکت خداوند بر روی سفره آنان است.

میرزا محمد که خود از دیرباز یکی از متولیان احداث چند مسجد و حتی مسئول هیئت امناء سابق امامزاده روستا بوده ادامه می دهد، مردم روستا در ماه مبارک رمضان در روزهای پنج‌شنبه نذری دادن  به نیت ائمه و پخت و توزیع خیرات برای مردگان را در برنامه‌های خود دارند و با پخت حلوای خرمایی و شیر برنج و توزیع این غذاها به‌عنوان خیرات به استقبال ماه رمضان می‌روند.

وی خانه‌تکانی و گردگیری مساجد را دیگر برنامه‌ها و آئین‌های مردم دیار زاگرس در استقبال از ماه مبارک رمضان دانست و افزود: مادران و زنان روستا در ماه رمضان مانند عید نوروز که منازل خود را غبارگیری می‌کنند اقدام به غبار وبی مساجد می‌کنند. آن‌ها معتقد هستند خانه‌ای که برای شروع ماه رمضان پاک و تمیز نباشد، خیروبرکت ماه مهمانی خدا از آن گریزان می‌شود.

سنت‌های زیبا و دلنشین در ماه مهمانی خداوند

میرزا محمد عبدی زاده این روستازاده ساکن روستای کریک، ماه رمضان را ماه زیبای صله‌رحم دانست و افزود: از آداب زیبا و رسومی که مردم دیار سرزمین دنا با اجرای آن به پیشواز ماه ضیافت الهی می‌روند، «آشتی‌کنان» است که این مراسم در میان افراد یا قبایل یا ایل با برگزاری مراسمی توسط ریش‌سفیدان انجام می‌شود و خانواده‌های که در ایامی باهم کدورت دارند به احترام این ماه عزیز و با پادرمیانی رئیس سفیدان و بزرگان روستا باهم آشتی می‌کنند.

وی به اعلام شروع ماه مبارک رمضان از سوی بزرگان روستا اشاره داشت و گفت: از زیباترین رسومات در این ماه که از قدیم‌الایام همچنان نیز پابرجا بوده و مردم نیز به آن احترام زیادی می‌گذارند، اعلام شروع ماه مبارک رمضان با گفتن صدای اذان و نقاره‌خانه از سوی بزرگان است.

میرزا ادامه داد: نقاره‌خانه نوعی طبل بوده که از سوی سادات و افراد معتمد در اعلام شروع ماه مبارک رمضان در کوچه‌های روستای و حتی بر روی بام خانه با گفتن اذان شروع می‌شد و مردم روستا با شنیدن این صدا چه در غروب و چه در سحرگاه آماده ضیافت ماه مهمانی خداوند می‌شدند.

این روستازاده دنا نشین در ادامه به رسومات دیگر این ماه اشاره داشت و افزود: در این ماه یکی دیگر از آداب و رسومات زیبایی مردمان ایل بحث سحری و اذان صبح است که به روش‌های مختلف صورت می‌ گرفت، به‌گونه‌ای که برخی از مردم روستا در هنگام سحر بااطلاع رسانی و در دست گرفتن چراغ‌های فتیله‌ای نفتی به درب منزل همسایه دیگر خود می‌رفتند و در اطلاع‌رسانی فرارسیدن سحر آن‌ها را خبر می‌کردند و حتی مؤذن بر روی بام خانه شروع به اذان گفتن می‌کرد.

میرزا برپا کردن علم در زمان‌های نه‌چندان دور همانند ماه محرم را یکی دیگر از رسومات این دیار دانست و ابراز داشت: در ماه مبارک رمضان رسم علم برپا کردن به این‌گونه بود که تعدادی از افراد معتمد که بیشتر از سیدهای معتمد منطقه بودند عَلَمی بر پا می‌کردند و با طبل و عَلَمی که در دستان خود داشتند در روستاها و ایلات حرکت کرده و با نوازندگی و کوبیدن طبل هم ماه رمضان را نوید می‌دادند و هم نذری‌ها را جمع می‌کردند.

نذری دادن از سنت‌های حسنه مردم دنا نشین

وی نذری و افطاری دادن را از سنت‌های حسنه مردم دیار زاگرس و دنا دانست و گفت: یکی از زیباترین رسومات که هم به صله‌رحم و نزدیکی مردم روستا کمک می‌کرد سنت نذری دادن بود، به این صورت که از ابتدای ماه رمضان خانواده‌هایی که معمولاً نسبت به دیگران وضع مالی بهتری داشتند به‌نوبت نذری می‌دادند و افطاری اهل محل یا روستا را تهیه می‌کردند که گاهی این نذری را به مسجد برده و افطاری می‌دادند، گاهی نیز از گوسفندهای خود نذر کرده و در کنار امامزاده روستا ذبح می‌کردند که هنوز هم این رسم وجود دارد و مردم برای زائران امامزاده، گوسفندان خود را ذبح کرده و نذری می‌دهند.

دورهم نشینی‌های رمضانی در دیار کوهستان

میرزا دورهم نشینی های شبانه در شب‌های ماه مبارک رمضان را از دیگر سنت‌های حسنه مردم دیار دنا در ماه رمضان دانست افزود: در شب‌های ماه مبارک رمضان مردم روستا پس از افطار دورهم جمع می‌شوند و ضمن قرائت قرآن کریم، دعا و مناجات و حتی الغوث الغوث، از احوال وزندگی و مشکلات یکدیگر اطلاع پیدا می‌کنند و هرکسی به‌نوبه برای رفع مشکلات خانواده دیگر در این ماه تلاش می‌کند.

رسم زیبای کاسه بهره،رسومی که باید مانا بماند

وی رسم زیبای «کاسه بَهَره» را یکی از زیباترین و به‌یادماندنی‌ترین رسومات مردم دیار زاگرس نشین کهگیلویه وبویراحمد دانست و افزود: از قدیم الا یالم تاکنون یکی از سنت‌های ناب مردم این دیار در ماه مبارک رمضان، سنت غذا دادن به همسایه بوده که این سنت به زبان لری به‌عنوان «کاسه بهره» معروف است؛ در این سنت مردم روزه‌دار روستا موقع افطار مقداری از غذایی را که برای خود تهیه‌کرده‌اند، به همسایه‌های مستمند و نیازمند می‌دهند و این سنت حسنه در این دهه و این سالیان دراز همچنان با شور و شعف خاصی در میان مردم رواج داشته و حتی در همه خانه‌های روزه‌دار شاهد این رسم زیبا و دیرینه هستیم.

این سپیدموی دنا نشین طبغ و آماده‌سازی غذاهای محلی در این ایام را از دیگر سنت‌های زیبا و به‌جامانده از نیاکان در میان مردم روستانشین دیار دنا دانست و ابراز داشت: تهیه آش دوغ، دِنگو، حلوا، آش ماست، آب‌گوشت، کلگ گوشت (کلگ: نان بلوط)، کله‌پاچه، آش کارده و دم پخت گوشتی از خوراکی‌های رایج ماه رمضان در میان روستائیان بوده که همراه با نان محلی یعنی نان همان نان «تیری» که به دست زنان روزه‌دار روستا پخت می‌شود که مردم این دیار به‌عنوان افطاری و سحری آن را صرف می‌کنند.

حجت‌الاسلام والمسلمین سید علی‌صالح موسوی‌اعظم در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «صبح زاگرس» در خصوص ماه‌مبارک رمضان ضمن تبریک این ماه مبارک بر همه مسلمانان گفت: خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرمایند: «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَىٰ وَالْفُرْقَانِ ۚ فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ ۖ وَمَن كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَىٰ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَيَّامٍ أُخَرَ ۗ يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَىٰ مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ».

امام‌جمعه موقت یاسوج با بیان تفسیر و معنای این آیه گفت: «ماه رمضان همان ماهی است كه در آن قرآن فرو فرستاده شده‌است، كتابى كه مردم را راهبر و متضمن دلايل آشكار هدايت و ميزان تشخيص حق از باطل است. پس هر كس از شما اين ماه را درك كند بايد آن را روزه بدارد و كسى كه بيمار يا در سفر است، بايد به شماره آن تعدادى از روزهاى ديگر را روزه بدارد، خدا براى شما آسانى مى‏‌خواهد و براى شما دشوارى نمى‏خواهد تا شماره مقرر را تكميل كنيد و خدا را به پاس آنكه رهنمونيتان كرده‌است به بزرگى بستاييد و باشد كه شكرگزارى كنيد»، همین یک آیه و ترجمه آن برای هر جویای حقیقتی در رابطه با رمضان، فضائل، فواید و ثمرات آن کافی‌است.

صبح‌زاگرس: فواید و فضایل مادی و معنوی ماه‌مبارک رمضان کدام‌ هستند؟

حجت‌الاسلام موسوی‌اعظم: ما باید بدانیم که تنها رنج گرسنگی و تشنگی به خود دادن مایه به وجود آمدن حقیقت روزه نمی‌شود، بلکه روزه میدانی برای تمرین و پاکسازی جسم از مرض‌های گوناگون و تمیز‌ کردن نفس از مفاسد اخلاقی همچنین منور کردن دل‌ها به نور هدایت انسان به سوی خداوند متعال است. زمانی روزه انسان مقبول بوده‌است که بتوانیم اثرات عینی آن را در زندگی‌های خود مشاهده کنیم، از جمله اثرات روزه مقبول می‌توان به زیاد شدن روزی، سلامت اجتماعی جامعه و فرد، دور شدن از اعمال بد، جذب شدن به سمت نیکی‌ها و ... اشاره کرد.

ماه مبارک‌رمضان، برترین ماه، ماه نزول قرآن‌کریم و کتاب‌های آسمانی دیگر است. رسول خدا (ص) می‌فرمایند: «انما سمی الرمضان لانه یرمض الذنوب؛ ماه رمضان به این نام خوانده شده‌است، چون در آن گناهان است که سوزانده می‌شود.» پس یکی دیگر از فضایل و فواید آن آمرزش و سوزانده شدن گناهان افراد روزه‌دار است.

از دیگر فواید آن فضای امنیتی که در این ماه از خطرات شیطانی بر انسان حاکم است یکی از مهم‌ترین فواید روزه‌داری است که این خود سبب سلامت جسمی و روحی، طریق سلوک الی الله، دوری از گناهان و در پی آن نظر ویژه حق به فرد روزه دارا را دارد. 

دفع کینه‌ها و آسیب‌های اجتماعی، به ویژه در ارتباط با نامحرمان از دیگر فواید آن است. با روزه‌داری، افراد خود را گرسنه نگه می‌دارند که با این کار می‌توانند درک بهتری نسبت به فقرا داشته باشند. توجه به همسایگان، اصلاح کینه‌ها، بازدید از اقوام و قوی شدن صله‌ارحام حضور در سفره افطاری دیگران و… زمینه های پدیدآمدن الفت و دوستی میان افراد، پیوند قلب مومنان و اتحاد می‌شود.

پیامبرگرامی (ص) درباره فضائل ماه رمضان می‌فرماید: «ای مردم! ماه خدا با برکت و رحمت و مغفرت به شما روی آورد، ماهی که نزد خدا از همه ماه‌ها برتر و روزهایش بر همه روزها و شب‌هایش بر همه شب‌ها و ساعاتش بر همه ساعات برتر است، ماهی است که شما در آن به میهمانی خدا دعوت شده و مورد لطف او قرار گرفته‌اید، نفس‌های شما در آن تسبیح و خوابتان در آن عبادت، عملتان در آن مقبول و دعایتان در آن مستجاب است، بهترین ساعاتی است که خداوند به بندگانش نظر رحمت می‌کند.»

صبح‌زاگرس: فضیلت تلاوت قرآن‌کریم در ماه‌مبارک رمضان کدام‌اند؟

حجت‌الاسلام موسوی‌اعظم گفت: قرآن، کتاب آسمانی و معجزه آخرین پیامبر خدا حضرت محمد صلی الله علیه و آله، بزرگ‌ترین هدیه الهی برای انسان‌ها، گران بهاترین میراث پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در میان مسلمانان است که در ماه‌مبارک رمضان بر پیامبر گرامی اسلام نازل شده است. هر چيزى را بهارى است و بهار قرآن ماه رمضان است، همانگونه که در قرآن‌کریم نیز به این موضوع شده است، «رمضان الذی انزل فیه القرآن»، لذا بهترين اعمال در ماه مبارک رمضان تلاوت‏ قرآن‌کریم است.

از فواید قرائت قرآن می‌توان به شکوفایی ایمان، نورانیت و جلای قلب‌ها، کفاره گناهان، دوری از تنهایی، دوری از فقر، سعه صدر و روشنی دل اشاره داشت. خواب روزه‌دار كه بى‌خبرى مطلق است عبادت است، قطعا بيدارى او كه در حال تلاوت‏ قرآن باشد عبادت بالاترى خواهد بود. چرا که تلاوت قرآن از افضل عبادات است و كمتر عبادتى به پايه آن مى‌رسد، زیرا این تلاوت الهام‌بخش انديشه در قرآن، انديشه و تفكر، سرچشمه اعمال صالح است.

امیرالمومنین (ع) می‌فرمایند: «کتاب خداوند تعالی را یاد بگیرید؛ زیرا قرآن، بهار دل‌ها است». در رمضان، ماه انس با قرآن، باید ویژگی‌های اخلاقی مثبت از جمله؛ بخشندگی، ترحم، ایثار، تواضع، نیکی و احترام به والدین و را از قرآن یاد گرفته به خود اضافه کنیم.

صبح‌زاگرس: چگونه فرزندان خود را به ماه‌ رمضان و گرفتن روزه ترغیب کنیم؟

حجت‌الاسلام موسوی‌اعظم گفت: قطعا همراه کردن بچه‌ها با خود در مراسمات مذهبی، مساجد، حسینیه‌ها و ... در آن حال و هوای معنوی قرار دادن آنان می‌تواند خلق و خوی کودک را با تربیت دینی و انجام روزه و ... همراه و کمک کند. بچه‌ها را همراه با بازی مثل قدیم روزه کله‌گنجشکی و گفتن روایات در قالب داستان می‌توان ترغیب کرد.

از کودکانتان بپرسید چه‌کارهایی را دوست دارد انجام دهد، برای آنان پاداش در نظر بگیرید و تشویقشان کنید، کم‌ کم زمان و چگونگی کیفیت روزه را طی این یک ماه به آنان آموزش دهید، سر سفره افطار بنشانید و از آنان درخواست کنید تا باشما همراه شوند. فرزندانتان را با قرآن، کمک به ایتام و فقرا و بخسندگی و صله‌رحم در این ماه آشنایی دهید.

صبح‌زاگرس: ثواب اطعام دادن در ماه‌مبارک رمضان کدام است؟

حجت‌الاسلام موسوی‌اعظم گفت: امام صادق (علیه‌السلام) در این باره می‌فرمایند: کسی که مؤمنی را افطاری دهد، کفاره یک سال گناه او شمرده می‌شود؛ و کسی که ۲ مؤمن را افطاری دهد، بر خداوند است که او را وارد بهشت سازد در روایت است که: هیچ چیز مانند غذا دادن و قربانى كردن انسان را به خداوند متعال نزدیك نمی‌كند. که افطاری بهتر دادن به روزه‌دار و ایتام است.

این سنت حسنه و زیبا که در ماه رمضان نما و نمود بیشتری دارد، ما وظیفه داریم سنت‌های حسنه گذشتگان خود را زنده نگاه داریم پس باید همانند گذشتگان با سادگی هرچه تمام‌تر و به نیت قربت‌الی‌الله برای سیر کردن گرسنگان و نیازمندان، رسم‌های قدیمی پیشینیان خود را زنده و در ماه رمضان فقرا و نیازمندان را بر سر سفره‌های خود بنشانیم، رسم‌های گذشته را به یادآورید و همانند گذشتگانتان خود رفتار کنید، ان‌شاءالله در این ماه پر خیر و برکت همه ما مورد بخشش و رحمت الهی قرار بگیریم.