چالش تقسیم آب سد تنگ‌سرخ بین دو استان

در همین زمینه در دهه‌های اخیر طرح انتقال آب رودخانه خروشان بشار به دشت‌های پایین‌دست سرزمین بویراحمد و مناطق کشاورز خیر استان فارس ازجمله کم فیروز در دستور کار مسئولان استانی قرار گرفت که در این راستا احداث این سد که با پیشرفت 70 درصد روبه‌رو با توجه به خشک‌سالی‌های متوالی می‌تواند مرهمی بر زخم زمین‌های تشنه دیار کهگیلویه وبویراحمد و فارس باشد.

آب برای کشاورزی یا شرب؟ چرا سد تنگ سرخ به نفع هر دو استان است

سد تنگ سرخ بشار در نوار مرزی دو استان همسایه فارس و کهگیلویه وبویراحمد و در تلاقی دو شهر یاسوج و شیراز قرار دارد که طرحی مشترک بین استان‌های فارس و کهگیلویه و بویراحمد است که در دولت سیزدهم شهید رئیسی عزیز با رشد فزاینده و خوبی به جلو رفت و تکمیل این پروژه به گفته مسئولان می‌تواند زخم کهنه خشک‌سالی در بویراحمد و پایین‌دست این رودخانه را مرتفع کند.

سد استراتژیک تنگ سرخ با حجم مخزن ۱۲۵ میلیون مترمکعب، سالانه قادر به تنظیم ۱۵۷ میلیون مترمکعب آب از رودخانه‌های بشار در کهگیلویه و بویراحمد و تنگ تیز آب در فارس است و بر اساس برنامه‌ریزی‌ها، ۷۵ درصد از آب این سد به مصارف شرب، کشاورزی و صنعتی استان کهگیلویه و بویراحمد و مابقی به استان فارس اختصاص می‌یابد.

چرا ساخت سد تنگ سرخ برای هر ۲ استان ضرورت دارد؟

در همین راستا باید بگوییم که همکاری۲ استان همسایه با پیشینه مشترک فرهنگی و جغرافیایی، از عوامل کلیدی در اجرای این پروژه است، دو استانی که هر دو از لر و ترک‌های قشقایی و ایل بزرگ فارس تشکیل‌شده‌اند و مراودات گسترده مردم ۲ استان، ازجمله استفاده شهروندان کهگیلویه و  بویراحمدی از خدمات درمانی در شیراز به‌عنوان قطب پزشکی ایران، نشان‌دهنده پیونده‌ای عمیق میان آن‌هاست.

هرچند که در گذشته عده‌ای با مطالباتی خواهان توقف این سد بودند که بر اساس نظرات دانشگاهی و کارشناسی با واقعیت‌ها همگام نبود و باعث کندی این سد شده بود، اما امروز نظر جمعی مردم این استان احداث این سد و زدودن خشک‌سالی از این مناطق است.

باید دیار چهارفصل کهگیلویه و بویراحمد که به سرزمین چشمه‌سارها و آبشارها و رودهای خروشان معروف است در پی کم‌بارشی سال جاری بیشتر شهرهای آن به‌ویژه در شهرستان بویراحمد در بیشتر ماه‌های سال با کم آبی و تنش آبی مواجه شده است

پروژه تنگ سرخ؛ تعادل بخشی به توزیع آب بین دو استان

حال در ماهه‌ای اخیر با سرعت‌گیری احداث این سد چالش‌هایی نیز این سد را در خود گرفته است، اول اینکه که میزان آب شرب مصرفی شهرستان بویراحمد چقدر است و چرا سامانه انتقال آب از سد تنگ سرخ به شهرستان بویراحمد همچنان اجرایی نشده است و از سویی آرایه یکی ازنکات کلیدی د راین زمینه تملک 254 هکتار زمین در مخزن سد بوده که میزان قابل‌توجهی از آن مربوط به کشاورزان است.

در همین راستا آرش مصلح در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «صبح زاگرس» گفت: سد تنگ سرخ بشار علاوه بر خود سد که در مرحله فعالیت مطلوب اجرایی قرار دارد، برای انتقال آب این سد به شهرستان بویراحمد اقدامات مطلوبی هم در سال گذشته و هم‌سال جاری صورت گرفته و سامانه انتقال آب این سد به شهرستان بویراحمد مطالعات اجرایی و مجوزهای آن به سرانجام رسیده و ردیف مستقل بودجه ملی برای این سامانه اخذشده است.

وی بیان داشت: درواقع در حال حاضر دو ردیف اعتباری ملی، در سد تنگ سرخ وجود دارد که یکی ردیف ملی برای سد مخزنی سد تنگ سرخ بشار بوده و یک ردیف دیگر هم سامانه انتقال آب تنگ سرخ به مناطق پایین‌دست است.

مدیرعامل آب و منطقه‌ای استان کهگیلویه و بویراحمد تصریح کرد: در حال حاضر 440 میلیارد تومان برای خود سد اعتبار جذب‌شده و 100 میلیارد تومان هم برای انتقال آب از سد به شهرستان بویراحمد نیز اختصاص داده‌شده که البته از محل توازن هم به این اعداد اضافه خواهد شد و درواقع کل میزان بودجه سد در سال جاری 700 میلیارد تومان خواهد بود.

وی به آغاز پروژه انتقال آب سد به شهرستان بویراحمد نیز ابراز داشت: کل مسائل فنی سامانه انجام‌شده و اسناد مناقصه سامانه تهیه و بروزرسانی شده و امید داریم که در شهریور ماه مناقصه را برگزار کنیم و این پروژه ملی و بزرگ به حوزه بویراحمد اضافه شود.

چالش تقسیم آب سد تنگ سرخ بین کهگیلویه و فارس

مصلح به میزان حقابه آب برداشتی استان از این سد اشاره کرد و بیان داشت: بر اساس حقا به‌قرار است 101 میلیون مترمکعب آب از سد تنگ سرخ بشار به شهرستان بویراحمد انتقال پیدا کند که از این میزان 34 میلیون مترمکعب مربوط محیط‌زیست و دبی آب رودخانه است که از دریچه‌های پایین‌دست رهاسازی می‌شود.

وی تأکید کرد: این حجم از آب در ماه‌های خرداد تا مهر رهاسازی می‌شود که کمبود دبی رودخانه است و بهبود برای آب رودخانه و مناطق پایین‌دست بوده که در زمان خشک‌سالی است و می تواند در زمینهٔ محیط زیست و حقابه پایین‌دست نیز مورداستفاده قرار گیرد.

مدیرعامل آب و منطقه‌ای استان کهگیلویه و بویراحمد ادامه داد: 20 میلیون مکعب دیگر آب این سد برای آب شرب، 13 درصد برای صنعت و 33 درصد برای کشاورزی مورد استفاده قرار خواهد گرفت که از طریق سامانه انتقال داده می‌شود.

مصلح ادامه داد: آب شرب از سد تنگ سرخ از طریق سامانه وارد تصفیه‌خانه سروک می‌شود و در حال حاضر تصفیه‌خانه آب شرب را در دشت سروک تهیه خواهیم کرد و آب کشاورزی نیز 5 هزار هکتار زمین کشاورزی را تحت پوشش قرار خواهد داد.

وی به استفاده آب تخصیص داده‌شده به صنعت اشاره کرد و گفت: میزان آب صنعت در میدان گازی مختار، کارخانه فولاد فیروزآباد، شهرک‌های صنعتی و همچنین تیپ 48 فتح، کل شهر یاسوج و روستاهای اقماری مرکز استان که تازه به مرکز استان الحاق شده‌اند مورداستفاده قرار خواهد گرفت آب شرب این مناطق نیز از این سد تهیه خواهد شد.

 آیا تملک اراضی سد تنگ سرخ عادلانه انجام شده است؟

مصلح به مسئله تملک زمین‌های کشاورزی و زمین‌های منابع طبیعی در مخزن سد اشاره کرد و افزود: 254 هکتار از مخزن را زمین‌های کشاورزی به خود تخصیص داده‌اند که باید با پرداخت بهاء بر اساس مصوب کارشناسی شده به مردم این زمین‌ها خریداری شوند.

وی ادامه داد: بخشی از زمین‌ها منابع طبیعی است که مبلغ آن به‌حساب منابع طبیعی واریز خواهد شد و مابقی زمین‌ها بر اساس میزان کارشناسی شده به کشاورزان و مردم خوب این منطقه اهداء خواهد شد.

مدیرعامل آب و منطقه‌ای استان با تأکید بر اینکه در حال حاضر حدود 100 هکتار از زمین‌های مخزن تملک شده است، ابراز داشت: در حال حاضر در قالب تیم کارشناسان رسمی دادگستری که یک کارشناس از طرف مردم، یک کارشناس از طرف دولت و یک کارشناس نیز از طرف مجموع طرفین بوده زمین‌ها کشاورزان و روستائیان بر اساس چارچوب‌ها ملی اراضی و زارعی بر اساس درجه اهمیت زمین، تیپ خاک و درختی که در آن کاشته شده، نوع درخت، سن درخت، دیوارکشی و هرگونه مستملکاتی که در اراضی وجود دارد محاسبه می‌شود و با انتقال سند زمین به نام دولت آن مبلغ به‌حساب کشاورزان واریز می‌شود.

سرنوشت مردم تنگ سرخ پس از آبگیری سد

مصلح ابراز داشت: این فرایند یک فرایند طبیعی است و حدود بیش از 30 درصد از اراضی سد را تاکنون تملک کرده‌ایم.

وی بیان داشت: پیش‌بینی ما این است که سد، تونل‌های انحرافی که تمام‌شده و تونل که به سمت پایین‌دست وجود دارد، یک پکیج کاملی است که شامل همه ابنیه بوده تکمیل خواهند شد و سال 1405 یا اوایل سال 1406 آبگیری سد را اجرا خواهیم کرد.

مصلح بابیان اینکه از همین‌الان خودمان را برای سال آینده و نیمه دوم سال آماده می‌کنیم تا سد را آبگیری کنیم، ابراز داشت: همچنین برای جابجایی روستاها یک گروه را از منابع طبیعی، بنیاد مسکن و استانداری تشکیل داده‌ایم و بخشی از منازل که باید جابجا شوند را به این مکان‌ها انتقال داده‌ایم.

چند روستا در محدوده تنگ سرخ جابجا می‌شوند؟

وی ادامه داد: حدود 78 خانوار باید جابجا شوند که در کارگروه مصوب شده است و محدوده‌هایی هم تعیین‌شده است.

مدیرعامل آب و منطقه‌ای استان افزود: این جابجایی و احداث روستاهای جدید با هزینه خود سد است، ابراز داشت: با هزینه خود دولت و پروژه عملیات جابجایی صورت می‌گیرد و روستاهایی زیبا و بروزی در محدوده جدید احداث‌شده که تمامی زیرساخت‌های آن‌ها نیز لحاظ شده است و این روستاها می‌تواند به‌عنوان یک پایلوت و یک الگو در آینده باشد.

وی به جاده جایگزین نیز اشاره کرد و گفت: جاده جایگزین با هزینه خود سد نیز زیر بار خط فیبر نوری، آب شرب شد و دیگر ابنیه قرارگرفته و هیچ‌گونه مشکلی در این زمینه وجود ندارد.

نقشه‌ها در اهداف اقتصادی سد تنگ سرخ

مصلح به اهمیت ویژه گردشگری سد نیز اشاره داشت و گفت: بحث گردشگری این سد می‌تواند تحول بسیار شگرفی را در منطقه داشته باشد و خود مردم منطقه نیز می‌تواند در این زمینه مزیت‌های خوبی و شگرفی را داشته باشند.

وی ادامه داد: این سد میان دو مرکز استان قرار دارد و گردشگر پذیری این سد در میان تمام سدهای کشور مطلوب‌تر است و از 200 سدی که در کشور وجود دارد کمتر سدی وجود دارد که این قابلیت گردشگری را داشته باشد، سد تنگ سرخی تنها سدی است که نزدیکی آن به جاده اصلی در حد چند صد متر است.

مصلح ادامه داد: ما در همه موارد حقابه ها را نیز در نظر گرفته‌ایم و در راستای این سد تمامی فرایندها با بروز رسانی به جلو می‌رود و نخواهیم گذاشت حق کسی در این راستا پایمال شود.

حال باید به واضح بگوییم که سد تنگ سرخ اهداف بسیار راهبردی در حوزه شرب، صنعت، گردشگری و کشاورزی و کنترل سیلاب و بهبود محیط‌زیست دارد و احداث این سد با مخزن ۱۵۷ میلیون مترمکعبی آن می‌تواند در سال تأمین آب این دو استان را در برداشته باشد که از این میزان ۵۶ مترمکعب آن برای آب آشامیدنی شهر شیراز و ۱۰۱ میلیون مترمکعب آن سهم استان کهگیلویه وبویراحمد است.

با توجه به الگوهای بارشی حوضه آبریز سد تنگ سرخ که سالیانه بیش از ۲۰۰ میلیون مترمکعب آب در ساختگاه سد اندازه‌گیری شده است، با اطمینان‌پذیری و پایداری بالا هرسال با یک مخزن پر آب مواجه خواهیم بود.

لازم به ذکر است که این سد از سال ۱۳۹۰ کلنگ زنی شد و تا سال 1400 کمتر از ۱۰ درصد پیشرفت داشت، اما اکنون و با حمایت مسئولین وزارت نیرو و شرکت مدیریت منابع آب ایران و حمایت دولت سیزدهم شهید رئیسی اجرای کار با سرعت و شتاب بسیار بیشتری در حال انجام است.

همانگونه که مصلح مدیرعامل آب و منطقه استان گفته است توسعه گردشگری یکی از اهداف این سد است چراکه در کریدور فارس- کهگیلویه وبویراحمد در منطقه سردسیری و گردشکرپذیر قرارگرفته است و کی از نکات تمایز این سد و توسعه گردشگری آن نزدیکی به جاده اصلی است.

انتهای خبر