نگاهی تازه به ظرفیت‌ها و چالش‌های دهه کرامت

به گزارش  پایگاه خبری تحلیلی «صبح زاگرس» دهه کرامت که با ولادت حضرت معصومه سلام‌الله علیها آغاز و با میلاد امام رضا علیه‌السلام پایان می‌یابد، در تقویم جمهوری اسلامی ایران جایگاه ویژه‌ای دارد؛ اما پرسش اینجاست که آیا این دهه توانسته است به رسالت فرهنگی و اجتماعی خود در جامعه امروز عمل کند؟ در همین راستا، با حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید عنایت هاشمی منش امام‌جمعه گچساران، به گفت‌وگویی تفصیلی و تحلیلی نشستیم تا نگاهی تازه به ظرفیت‌ها و چالش‌های این مناسبت مذهبی بیندازیم.

دهه‌ای برای بازخوانی کرامت، نه‌فقط جشن و سرود

به گفته امام‌جمعه گچساران، دهه کرامت بیش از آن‌که یک مناسبت صرفاً مذهبی یا تشریفاتی باشد، بستری است برای بازخوانی مفاهیمی نظیر کرامت انسانی، اخلاق اجتماعی، سیره رضوی و سبک زندگی دینی. وی معتقد است که جامعه ما در شرایط فعلی بیش از هر زمان دیگر نیازمند رجوع به الگوهای معنوی است، اما این بازگشت نباید صرفاً در قالب شعار یا مراسم‌های کلیشه‌ای باقی بماند.

در پاسخ به انتقاد برخی از فعالان فرهنگی مبنی بر تشریفاتی شدن برنامه‌های دهه کرامت، حجت‌الاسلام هاشمی منش با تأکید بر ضعف اجرا و نه ذات مناسبت، گفت: اگر برخی برنامه‌ها صرفاً برای رفع تکلیف برگزار می‌شوند، این به معنای بی‌ارزشی خود دهه نیست. ما نیازمند بازآفرینی برنامه‌ها هستیم.

گچساران و تجربه‌ای متفاوت از دهه کرامت

در شهرستان گچساران، تمرکز ویژه‌ای بر مردمی‌سازی مراسم دهه کرامت دیده می‌شود. از نمایش‌ها و برنامه‌های خیابانی با موضوع کرامت انسانی گرفته تا جلسات پرسش ‌و پاسخ بین نسل جوان و علما، همگی نشان از تلاشی برای عبور از سطح به عمق دارند.

تقابل فرهنگی یا فرصت تمدنی؟

در ادامه گفتگو نیز امام‌جمعه گچساران به بحث جدی‌تری وارد شد و افزود: دهه کرامت می‌تواند پاسخ فرهنگی به هجمه‌های تمدنی غرب باشد؛ البته اگر از ابزارهای روز مانند فضای مجازی، هنر و رسانه‌های مردمی استفاده کنیم؛ بنابراین فرهنگ دینی اگر درست ارائه شود، جذابیت ذاتی دارد و نیازی به تحمیل ندارد.

جوانان، محور اصلی بازتعریف کرامت

حجت‌الاسلام هاشمی منش در ادامه هم تأکید کرد که نسل جوان باید در مرکز برنامه‌ریزی فرهنگی قرار گیرد. ازنظر وی، مفهومی چون کرامت باید به زبان نسل امروز ترجمه شود؛ زبانی که با مفاهیم مقاومت، عزت‌نفس، اخلاق اجتماعی و عدالت همراه باشد.

امام‌جمعه گچساران گفت: دهه کرامت اگر از مرز تقویم عبور کند و به یک فرصت فرهنگی_تمدنی برای بازسازی هویت اسلامی_ایرانی تبدیل شود، می‌تواند یکی از مؤثرترین مناسبت‌های دینی کشور در عرصه عمومی باشد. شرط آن‌هم خلاقیت، مردمی‌سازی و گفتگوی واقعی با جامعه است.

وی ادامه داد: البته دهه کرامت، از ولادت حضرت معصومه سلام‌الله علیها تا میلاد امام رضا علیه‌السلام خود فرصتی برای ترویج اخلاق، هویت دینی و بازگشت به معنویت در جامعه امروز است. حجت‌الاسلام‌والمسلمین هاشمی منش در ادامه نیز با نگاهی منتقدانه و آینده‌نگر، از لزوم بازتعریف این مناسبت سخن گفت.

فرصتی برای احیای معنویت، نه‌فقط مناسک

امام‌جمعه گچساران در ادامه نیز دهه کرامت را یک ظرفیت ملی و فرهنگی برشمرد که می‌تواند نقشی کلیدی در بازسازی هویت معنوی جامعه ایفا کند. وی ادامه داد: همان‌گونه که پیش‌تر هم عنوان شد دهه کرامت تنها مناسبت تقویمی نیست؛ بلکه بستری برای تبیین سیره اهل‌بیت علیهم‌السلام، تقویت کرامت انسانی و نوسازی معنوی جامعه است.

برنامه‌های تشریفاتی یا رسالت فرهنگی؟

بنابراین پرسشی که مطرح است، آن است که آیا مراسم‌های دهه کرامت توانسته‌اند به اهداف خود دست یابند؟ امام‌جمعه گچساران، با تأکید بر فاصله گرفتن برخی برنامه‌ها از عمق فرهنگی، اظهار کرد: اگر دهه کرامت را صرفاً به جشن و سرود تقلیل دهیم، از رسالت اصلی‌اش فاصله گرفته‌ایم. پس ضعف از اجراست، نه از اصل مناسبت. بااین‌حال گچساران امسال رویکردی نو در پیش‌گرفته است برنامه‌ها و مناسبات خیابانی، جلسات گفتگوی جوانان با علما و برنامه‌های جهادی در مناطق محروم. این اقدامات به‌منظور پیوند مفاهیم دینی با نیازهای روز جامعه صورت گرفته است.

پاسخی فرهنگی به هجمه‌های تمدنی غرب

حجت‌الاسلام هاشمی منش بر این باور است که دهه کرامت می‌تواند به یک راهکار فرهنگی در برابر تهاجم نرم غرب تبدیل شود که با استفاده از رسانه، هنر و ابزارهای نوین، می‌توان سیره رضوی را به زبانی معنادار برای نسل جدید روایت کرد. امام‌جمعه گچساران تأکید کرد که آینده دهه کرامت درگرو مشارکت فعال جوانان است اگرچه کرامت، یعنی عزت‌نفس، مقابله با فساد و تحقق عدالت. این‌ها مفاهیمی‌اند که جوان امروز به‌خوبی آن‌ها را درک می‌کند، اگر به زبان خودش با او سخن بگوییم.

صبح زاگرس: چطور می‌توان دهه کرامت را به یک جریان اجتماعی تبدیل کرد؟

امام‌جمعه گچساران: در یک نگاه دقیق، تبدیل یک مناسبت مذهبی به «جریان اجتماعی» نیازمند چندین اقدام پیوسته و هدفمند است.

مردمی‌سازی واقعی برنامه‌ها: باید برنامه‌های دهه کرامت از قالب رسمی و اداری خارج شود و خود مردم (مساجد، هیئات، گروه‌های مردمی، هنرمندان و معلمان) محور اصلی برگزاری شوند؛ یعنی مردم «صاحب» این دهه باشند، نه صرفاً «مخاطب» آن.

بازآفرینی پیام کرامت به زبان امروز: مفاهیم مانند «کرامت انسانی»، «عدالت»، «مقاومت»، «عزت‌نفس»، «حمایت از محرومان» باید به زبان نسل امروز بازنویسی شوند. مردم باید احساس کنند که کرامت فقط متعلق به امامان معصوم نیست، بلکه راه و مسئولیت خودشان است.

استفاده هوشمندانه از رسانه‌ها و فضای مجازی: در دنیای امروز، هر جریان اجتماعی نیازمند یک حضور قدرتمند در رسانه‌ها (خصوصاً شبکه‌های اجتماعی) است. دهه کرامت باید در این فضا با هشتک‌ها، کمپین‌ها و تولیدات خلاقانه دیده شود.

پیوند دادن کرامت با مسائل روز جامعه: برای اینکه دهه کرامت اجتماعی شود، باید مشکلات واقعی مردم (مثل فقر، تبعیض، بی‌احترامی‌ها، آسیب‌های اجتماعی) در برنامه‌ها مطرح و راهکار ارائه شود.

مشارکت جوانان و نخبگان فرهنگی: جریان‌های اجتماعی بدون جوانان شکل نمی‌گیرند. دهه کرامت باید بستری برای ظهور ایده‌های خلاقانه جوانان در حوزه هنر، رسانه، کارآفرینی و فرهنگ باشد.

روندسازی به‌جای مناسبت‌سازی: دهه کرامت نباید تنها ۱۰ روز باشد، بلکه باید یک حرکت مداوم ایجاد کند که آثارش تا ماه‌ها ادامه یابد. دهه کرامت اگر مردمی، معنادار، رسانه‌ای، پیوند خورده با نیازهای واقعی و جوان محور شود، به یک جریان اجتماعی زنده تبدیل می‌شود. این کار نیازمند عزم ملی، خلاقیت و دوری از تشریفات بی‌روح است. موضوع ترویج مفاهیم دینی در بین نسل جوان یکی از چالش‌های بسیار جدی و درعین‌حال فرصتی طلایی در جامعه امروز است.

صبح زاگرس: چرا ترویج مفاهیم دینی در بین نسل جوان اهمیت ویژه دارد؟

امام‌جمعه گچساران: جوانان آینده‌سازان جامعه‌اند؛ اگر دین را به‌درستی بشناسند، جامعه آینده پایدارتر، اخلاقی‌تر و مقاوم‌تر خواهد بود. جوانان پرسشگر، نقاد و به‌روز هستند؛ و اگر پاسخ صحیح نگیرند، دچار سردرگمی یا جذب فرهنگ‌های بیگانه می‌شوند. تغییرات فناوری و جهانی‌شدن باعث شده که شیوه‌های سنتی ترویج دین دیگر کارایی سابق را نداشته باشد.

باید با زبان و دغدغه‌های جوانان حرف زد، نه با کلیشه‌های خشک یا نصیحت‌های یک‌طرفه. دین باید در قالب «گفت‌وگو» ارائه شود، نه «خطابه». جوانان می‌خواهند بدانند دین چه مشکلی از زندگی امروزشان حل می‌کند. باید نشان داد که مفاهیمی چون عدالت، محبت، کرامت، عفو، علم‌آموزی و آزادی در متن دین وجود دارد و برای حل مشکلات فردی و اجتماعی کاربردی است. جوانان بیشترین وقت خود را در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرانند. پس باید محتواهای دینی جذاب، خلاصه، تصویری و تعاملی تولید شود.

جوان امروز به الگوهای دست‌نیافتنی باور ندارد. باید شخصیت‌های دینی را با تمام ابعاد واقعی‌شان معرفی کرد. هم عشقشان به خدا و هم تلاش و سختی‌هایی که تحمل کرده‌اند. ایمان و اعتقاد باید از درون بجوشد، نه به‌اجبار بر کسی تحمیل شود. باید فضای انتخاب آزاد همراه با منطق و محبت ایجاد کرد.

بسیاری از جوانان سؤالات عمیق دینی دارند. نباید ترسید. باید باروی گشاده به سؤالات پاسخ داد و حتی اعتراف کرد که گاهی همه پاسخ‌ها را نمی‌دانیم. ترویج دین در نسل جوان یعنی ساختن پلی از ایمان به‌سوی زندگی خوب؛ پلی که ستون‌هایش محبت، منطق، خلاقیت و احترام است. بدون این پل، دین برای جوانان یا به کلیشه تبدیل می‌شود یا مهجور می‌ماند.

صبح زاگرس: چرا دهه کرامت را بهترین فرصت برای بازخوانی فرهنگ اهل‌بیت علیهم‌السلام می‌دانید؟

امام‌جمعه گچساران: دهه کرامت، فرصت بی‌نظیری است برای بازخوانی و تبیین فرهنگ متعالی اهل‌بیت علیهم‌السلام. این ایام شریف، یادآور جلوه‌های ناب کرامت انسانی، معرفت، محبت، عقلانیت و ولایتمداری است که در سیره اهل‌بیت علیهم‌السلام متجلی شده است.

صبح زاگرس: چه عواملی این ایام را برای چنین بازخوانی‌ای مناسب ساخته است؟

امام‌جمعه گچساران: چند عامل اساسی وجود دارد؛ نخست آن‌که در این ایام، فضای معنوی و عاطفی جامعه آمادگی ویژه‌ای برای شنیدن و پذیرش پیام‌های معنوی و معرفتی دارد. دوم آن‌که شخصیت‌های محوری این دهه، حضرت معصومه سلام‌الله‌ علیها و امام رضا علیه‌السلام، الگوهای کامل کرامت، علم، بندگی و محبت به خداوند و خلق خدا هستند. سوم این‌که جامعه امروز ما بیش‌ازپیش نیازمند بازگشت به الگوهای اصیل اخلاقی و فرهنگی است که در مکتب اهل‌بیت علیهم‌السلام تجلی‌یافته است.

صبح زاگرس: به نظر حضرتعالی چگونه باید از این فرصت مغتنم بهره‌برداری کرد؟

امام‌جمعه گچساران: ضروری است که برنامه‌های دهه کرامت صرفاً در قالب جشن‌های ظاهری خلاصه نشود. باید به معرفت افزایی توجه ویژه شود. سخنرانی‌های علمی و معرفتی، برگزاری محافل تبیینی سیره اهل‌بیت، ترویج آثار فرهنگی در فضای حقیقی و مجازی و همچنین اهتمام به پاسخگویی به شبهات دینی نسل جوان، ازجمله اقداماتی است که باید موردتوجه قرار گیرد. دهه کرامت باید به بستری برای ترویج عقلانیت دینی، اخلاق الهی و سبک زندگی اهل‌بیتی تبدیل شود.

دهه کرامت فرصتی است تا بار دیگر این حقیقت را به یاد بیاوریم که فرهنگ اهل‌بیت علیهم‌السلام، فرهنگ عزت و کرامت انسانی است. ما موظفیم این فرهنگ را هم بشناسیم و هم به نسل‌های آینده منتقل کنیم تا جامعه‌ای پویا، اخلاقی و مؤمن بر اساس آموزه‌های اهل‌بیت علیهم‌السلام بنا گردد.

صبح زاگرس: با توجه به آغاز دهه کرامت با میلاد حضرت فاطمه معصومه (س)، چه نگاهی می‌توان به ‌جایگاه زن در این ایام داشت؟

امام‌جمعه گچساران: دهه کرامت درواقع یادآور جایگاه رفیع زن در نگاه اسلام و فرهنگ اهل‌بیت علیهم‌السلام است. آغاز این دهه با میلاد حضرت معصومه سلام‌الله ‌علیها پیام روشنی دارد؛ اینکه زن در تراز مکتب اهل‌بیت، نه‌تنها عنصر محوری خانواده، بلکه می‌تواند الهام‌بخش جامعه، محور علم، تقوا و بصیرت باشد. شخصیتی مانند حضرت معصومه سلام‌الله علیها با آن مرتبه علمی و معنوی، خود گواهی روشن بر این حقیقت است.

صبح زاگرس: چرا دهه کرامت صرفاً مناسبتی برای مردان اهل‌بیت نیست؟

این دهه، دهه بزرگداشت کرامت انسانی است؛ هم زن، هم مرد؛ اما شروع آن بانام مبارک حضرت معصومه سلام‌الله علیها پیامی ظریف و عمیق دارد؛ نقش زنان در شکل‌گیری جامعه دینی و فرهنگی غیرقابل‌انکار است. حضرت معصومه (س) نه‌تنها خواهر امام، بلکه عالمه‌ای دینی، مهاجری درراه ولایت و الگویی برای زنان مؤمنه است. دهه کرامت به ما می‌آموزد که زن مسلمان می‌تواند و باید در عرصه‌های علمی، فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاسی نقش‌آفرین باشد، همان‌گونه که بانوان اهل‌بیت چنین بودند.

صبح زاگرس: چه وظیفه‌ای بر دوش جامعه امروز در قبال این نگاه اهل‌بیتی به زن وجود دارد؟

وظیفه نخست ما، اصلاح نگاه به زن در جامعه است. نه نگاه ابزاری غرب و نه نگاه تحقیرآمیز جاهلیت. زن در اسلام، مظهر تربیت، معرفت و کرامت است. باید زمینه‌ساز رشد علمی، فرهنگی و معنوی بانوان فراهم شود. همچنین باید الگوهای زنانه از اهل‌بیت، مانند حضرت زهرا (س)، حضرت زینب (س) و حضرت معصومه (س) به‌درستی معرفی و در سیره زندگی امروز جاری گردد.

انتهای خبر/