به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «صبح زاگرس» آبگیری سد بزرگ چم شیر اواخر دی‌ماه سال 1401 با موفقیت انجام شد و نتایج پایش مستمر کیفیت آب مخزن به همراه کنترل و تنظیم میزان رهاسازی آب حاکی از کیفیت خوب آب پایین‌دست این سازه بزرگ آبی دارد. آبگیری سد چم شیر تأثیر مهمی در رونق کشاورزی خطه جنوب کشور و همچنین صنعت گردشگری گچساران داشته است درحالی‌که کارشناسان سد چم شیر معتقدند که با آبگیری سد چم شیر حیات در پایین‌دست این سد احیاشده و به‌تدریج زمینه رونق کشاورزی و ایجاد اشتغال در این مناطق مهیا خواهد شد.

مهم‌ترین مزایای سد چم شیر

 مهم‌ترین مزایای سد چم شیر در بخش پائین‌دست رونق‌بخش کشاورزی در حوزه استان‌های خوزستان و بوشهر است و در استان کهگیلویه و بویراحمد در حوزه بالادستی با ایجاد خطوط لوله انتقال آب بسیاری از اراضی حوزه امامزاده جعفر می‌توانند از آب این سد بهره‌مند شوند. تأمین آب آشامیدنی و صنعتی، بهره‌مند شدن ۱۴۰ هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی استان‌های کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان و بوشهر، ذخیره و کنترل آب رودخانه زهره به میزان یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون مترمکعب، تولید ۴۸۲ مگاوات برق‌آبی، کنترل سیلاب‌های مخرب رودخانه زهره، اشتغال‌زایی در زمان اجرای طرح و زیرساخت‌های صنعت گردشگری و پرورش ماهی از مهم‌ترین مزایای این سد است.

آبگیری سد چم شیر در شرایطی انجام شد که ایران در عرصه سدسازی، به یک قدرت مدعی تبدیل‌شده است چراکه توانسته در عرصه جهانی، به‌واسطه همین موضوع، نام خود را در فهرست برترین سدسازان جهان به ثبت رساند. سد و نیروگاه چم شیر در گچساران که با تکیه‌بر توانمندی‌های فنی و علمی کشور احداث‌شده است یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های ملی است که می‌توان آن را نماد خودباوری ملی و اوج صنعت سدسازی در ایران نامید.

این پروژه آن‌قدر دقیق و با در نظر گرفتن حساسیت‌ها احداث‌شده که وقتی فردی در فضای آن قرار می‌گیرد، به این باور می‌رسد که مهندسان کشور با خودباوری، این‌چنین پروژه عظیمی را به ثمر نشانده‌اند. اگرچه کارگاه پروژه سد چم شیر خود به‌مثابه یک دانشگاه می‌ماند، دانشگاهی که در آن بهترین و کارآمدترین تجهیزات تا نیروی انسانی به کار گرفته‌شده است و می‌تواند فضایی برای آموزش مهندسان، دانشجویان و علاقه‌مندان به این عرصه باشد.

افتتاح پنجمین سد بزرگ کشور توسط شهید رئیسی

سد و نیروگاه چم شیر در ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی گچساران در استان کهگیلویه و بویراحمد قرار دارد از آن به‌عنوان پنجمین سد بزرگ کشورمان نام‌برده می‌شود، اگرچه ۲۸ سال پس از آغاز مطالعات، مرحله نخست سد و نیروگاه چم شیر با حضور رئیس‌جمهور شهید و هیأت دولت به بهره‌برداری رسید.

با این تفاسیر در ماه‌ها و هفته‌های منتهی به دی‌ماه ۱۴۰۱ و با رسیدن پیشرفت فیزیکی طرح به ۹۴ درصد، برخی کارشناسان و فعالان محیط‌زیست انتقادهایی را به طرح مطرح کردند اما سرانجام سازمان حفاظت محیط‌زیست مجوز نهایی را صادر کرد. با فرارسیدن زمان آبگیری سد چم شیر برخی فعالان محیط‌زیست به وجود گنبدهای نمکی در دریاچه این سد هشدار دادند، اما طبق گفته مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران این موضوع صحت نداشت و رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست هم وجود هرگونه گنبد نمکی در مخزن سد چم شیر را رد کرد.

رفع نگرانی‌های محیط‌زیستی سد چم شیر

بنابراین وزیر نیرو در همان ایام درباره نگرانی‌های محیط‌زیستی این سد، به‌طور رسمی اعلام کرده بود که بر اساس ضوابط بسیار سخت‌گیرانه‌ای مطالعات محیط‌زیستی احداث چم شیر انجام‌شده و پروژه این سد مجوزهای لازم را از ابتدای اجرا تاکنون از نهادهای مختلف، به‌ویژه سازمان حفاظت محیط‌زیست دریافت کرده و در طول مدت اجرای این پروژه، با ۲۵ گزارش دقیق، نظارت ضوابط محیط‌زیست این پروژه اجراشده است. اگرچه یک گروه نظارتی از سازمان حفاظت محیط‌زیست در این پروژه حضور داشت که گزارش خودشان را منتشر کردند و نگرانی‌هایی که در این رابطه توسط کارشناسان مطرح‌شده بود، توسط گزارش این گروه اعزامی نیز برطرف شد.

بااین‌وجود نیز رودخانه زهره با طول تقریبی حدود ۴۷۵ کیلومتر در سه استان فارس، کهگیلویه و بویراحمد و خوزستان جریان دارد. این رودخانه از دو رود فهلیان و تنگ شیو در شهرستان ممسنی در استان فارس و خیرآباد در کهگیلویه و بویراحمد سرچشمه می‌گیرد. ۳۰ درصد از آورد آب رودخانه زهره در شرایط دبی کم رودخانه یعنی فصل‌های بهار، تابستان و پاییز از کیفیت مناسبی برخوردار نیست اما ۷۰ درصد از آورد سالانه آب رودخانه در زمستان و به‌صورت سیلاب‌های بزرگ و دارای کیفیت مناسب است و با آبگیری سد چم شیر کیفیت آب نیز تعدیل شد چراکه علت کیفیت نامناسب آب رودخانه زهره، وجود چشمه‌های شور در ۲ منطقه از مسیر رودخانه است که با اجرای این طرح نیز شرایط کمی و کیفی پایین‌دست سد نسبت به رژیم طبیعی رودخانه بهبودیافته است.

افزایش راندمان کشاورزی در پایین‌دست سد

 این در حالی است که ۸۴ درصد اراضی کشاورزی در پایین‌دست سد مربوط به استان خوزستان بوده که شامل ۵۰ هزار هکتار اراضی هندیجان و ۶ هزار هکتار اراضی زیدون می‌شود که سد چم شیر با افزایش کیفیت و تنظیم کمیت آب رهاسازی شده، باعث افزایش راندمان کشاورزی در این منطقه شده است و عملاً شرایط کشت دوم را در فصولی که آب کیفیت مناسب ندارد، فراهم آورده است.

محمدرضا فاضل، معاون اجرایی طرح سد و نیروگاه چم شیر گچساران در این خصوص گفت: هم‌اکنون EC آب خروجی سد چم شیر ۲ هزار میکرو موس بر سانتیمتر (شاخص اندازی گیری کیفیت آب بر اساس میزان هدایت الکتریکی آب) و همچنین میزان املاح آب سد چم شیر کمتر از یک هزار و 520 میکرو موس بر سانتیمتر است. در حال حاضر ۷۶۰ میلیون مترمکعب آب باکیفیت در مخزن این سد ذخیره‌سازی شده که برای مصارف کشاورزی استفاده می‌شود.

وی افزود: هدف اصلی احداث سد چم شیر توسعه کشاورزی در اراضی پایین‌دست است که در فصل تابستان سال جاری همانند سال گذشته آب این سد برای آبیاری مزارع کشاورزی مورداستفاده قرار خواهد گرفت. در حال حاضر خروجی آب سد چم شیر ۹ مترمکعب بر ثانیه است و با توجه به اینکه هنوز مزارع کشاورزی پایین‌دست به آب این سد نیاز ندارند و سد کوثر نیز در پایین‌دست سرریز کرده است، برنامه اصلی نیز مدیریت منابع آب و ذخیره‌سازی ریزش‌های جوی در مخزن سد است.

کیفیت مطلوب آب سد چم شیر

معاون اجرایی طرح سد و نیروگاه چم شیر گچساران درباره کیفیت آب سد چم شیر و رودخانه زهره خاطرنشان کرد: در حال حاضر املاح آب مخزن سد چم شیر زیر یک هزار و 520 میکرو موس بر سانتیمتر و میزان املاح آب خروجی سد نیز زیر ۲ هزار میکرو موس بر سانتیمتر است که در ادامه با افزایش میزان رهاسازی کیفیت خروجی آب سد نیز افزایش خواهد یافت.

فاضل تصریح کرد: در پایین‌دست سد چم شیر چند چشمه شور وجود دارد که در افزایش EC آب بسیار مؤثر هستند و اساساً یکی از اهداف احداث سد در موقعیت کنونی جداسازی آب باکیفیت جوی از چشمه‌های شور پایین‌دست بود. با توجه به اینکه در اواسط فصل تابستان دبی رود زهره در پایین‌دست به زیر ۶ مترمکعب بر ثانیه می‌رسد، با حجمی بالغ‌بر ۲۵ مترمکعب بر ثانیه از سد چم شیر رهاسازی آب انجام می‌شود که نقش مؤثری در کاهش شوری آب پایین‌دست و امکان استفاده بهینه از آن برای مصارف کشاورزی خواهد داشت.

تولید سالانه ۴۸۲ گیگاوات ساعت انرژی برق‌آبی

فاضل ادامه داد: سد چم شیر علاوه بر کمک به توسعه و بهبود فعالیت‌های کشاورزی در پایین‌دست سد همچنین از طریق پنج واحد نیروگاهی قادر است سالانه ۴۸۲ گیگاوات ساعت انرژی برق‌آبی تولید و به شبکه سرا سری تزریق کند.

مهرزاد احسانی، رئیس حوضه‌های جنوبی کشور در گفتگو با رسانه‌ها با اشاره به‌ضرورت احداث سد چم شیر و تأثیرات زیست‌محیطی این سد نیز گفته است: تا پیش از احداث سد چم شیر، هیچ‌گونه تأثیرات کنترلی بر روی رودخانه زهره وجود نداشت، لذا سیلاب‌های به وجود آمده از منطقه خارج و وارد دریا می‌شد و قابل‌استفاده نبود. بر همین اساس یکی از توصیه‌های مؤکد برای آب‌های خروجی از کشور به‌ویژه آب‌های خروجی به دریا این است که بتوان تا پیش از ورود آب به دریا به نحو مناسب از آن استفاده شود.

تأثیرات سد چم شیر بر کیفیت آب رودخانه زهره

وی بیان کرد: رودخانه زهره جزو معدود رودخانه‌هایی است که به‌صورت طبیعی با مشکل کیفی آب مواجه است؛ به این معنی که وقتی دبی آب در این رودخانه کاهش می‌یابد، غلظت شوری آب بالا می‌رود و به سبب وجود چشمه‌های شوری که وارد رودخانه می‌شود، این مشکل نیز شدت می‌یابد؛ بنابراین هنگامی‌که جریان آب بالا باشد، مشکل کیفی رودخانه مرتفع می‌شود.

رئیس حوضه آبریز رودخانه زهره- جراحی و حوضه‌های جنوبی خاطرنشان کرد: حدود ۶۵ درصد آبگذری از این رودخانه در چهار ماه سال اتفاق می‌افتد و چنانچه بتوان در این مدت آبگذری را کنترل و سیلاب به نحوی مهار شود که باعث افزایش دبی در رودخانه شود، کیفیت آب رودخانه نیز بهبود خواهد یافت که این مهم بر عهده سد چم شیر است.

چم شیر هیچ‌گونه آسیب زیست‌محیطی ندارد

وی ادامه داد: بیشترین مطالعات، راستی آزمایی و پایش‌هایی که برای یک سد در نظر گرفته‌شده بر روی سد چم شیر به‌کاررفته است و حداقل دو مؤسسه تحقیقاتی و پژوهشی نیز در حال رصد دائمی کیفیت آب این سد است. باوجود شرایط کم‌آبی و خشک‌سالی حاکم بر منطقه، وضعیت سد چیزی بهتر از پیش‌بینی‌های انجام‌شده درگذشته بوده و به‌طور کامل کارکرد خود را داشته است؛ بنابراین به‌صورت کامل از این سد دفاع می‌کنیم و اطمینان داریم هیچ‌گونه آسیب زیست‌محیطی برای منطقه نداشته است.

بر این اساس بر این اساس ذخیره و کنترل حجم عظیمی از آب رودخانه زهره (حدود ۱/۸ میلیارد مترمکعب)، تأمین آب موردنیاز کشاورزی به میزان ۱۱۰ هزار هکتار در منطقه، تأمین آب شرب و صنعت منطقه، تولید انرژی برق‌آبی به میزان 482 گیگاوات ساعت در سال، تلفیق اهداف سد با اهداف سد کوثر و تأمین آب موردنیاز کشاورزی و شرب استان‌های هم‌جوار، کنترل سیلاب‌ها و جلوگیری از خسارت‌های طغیان رودخانه در مناطق زیدون سردشت و هندیجان و استفاده بهینه از آب جهت توسعه کشاورزی کنترل شوری آب در مناطق دارای بسترهای نمکی و چشمه‌های شور و جلوگیری از آلوده شدن آب در مناطق پائین‌دست تنگه چم شیر از اهداف سد و نیروگاه چم شیر است.

 اجرای طرح دریکی از مناطق محروم کشور و تأثیر عمده بر رشد و شکوفایی اقتصاد منطقه، اشتغال‌زایی در منطقه رشد صنعت و فنّاوری برق‌آبی، افزایش قدرت عمل و ارتقاء مشاوران و پیمانکاران داخلی، فعال نمودن کارخانه‌های سازنده تجهیزات نیروگاهی و ارتقاء جایگاه بین‌المللی کشور از طریق ارتقاء صنعت برق‌آبی و پتانسیل‌های برقی از دیگر اهداف و اثرات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی سد و نیروگاه چم شیر است.

گفتنی است شهید آیت‌الله رئیسی در ادامه برنامه‌های دور دوم سفر استانی دولت مردمی به استان کهگیلویه و بویراحمد در 26 تیرماه سال 1402، سد چم شیر به‌عنوان بلندترین سد بتنی غلتکی غرب آسیا را افتتاح و از واحد اول نیروگاه این سد نیز بهره‌برداری کرد.

انتهای خبر/