شکار؛ کابوس وحشتناک حیات‌وحش دنا

بی‌شک مرگ اکوسیستم دنا آن هم به واسطه شکار مرگ زندگی در بخشی از جغرافیای ایران است و چه تراژدی غم‌انگیزی است که جنگل‌های بلوط بیابان شود، رودخانه‌اش مرداب و صدای زوزه باد جای آواز خوش پرندگان آن را پر کند.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «صبح زاگرس» کوه دنا این نماد استواری و صلابت از هرکجا یاسوج و اطراف آن پیداست. کوهی که به‌سان دیواره‌ای عظیم به طول ۹۰ کیلومتر از شرق به غرب کشیده شده است؛ ابتدای آن از گردنه سنگ و منگ شروع می‌شود و در میمند و گاموره به پایان می‌رسد.

از دوردست که نگاه می‌کنی این رشته‌کوه استوار پشت سر یاسوج و سی سخت و ده‌ها روستای دامنه‌هایش ایستاده و پشت‌گرمی مردمان دنانشین است.

آری امروز دنا تنها یک کوه سترگ با سنگ‌های بزرگ و سخت و ۴۷ قله بالای چهارهزار متر نیست. دنا کوهی است که به جنوب زندگی بخشیده و آبادانی را به مردمان این دیار ارزانی داشته است.

دنا افسانه زنده‌ای ایران جان

در اطراف این کوه که نماد پاک‌سرشتان تاریخ است، بیش از دویست چشمه پرآب می‌جوشد که چشمه میشی، نماد زیستن آن است، سرچشمه بسیاری از رودخانه‌های پر آب جنوب ایران چون ماربر، بشار، خرسان، کارون و مارون این چشمه‌های جوشان بوده که از دل‌سنگ‌های بی‌جان دنا می‌جوشند و به دیار دنا زندگی الهام‌بخش داده‌اند. رودهایی که دشت‌های تشنه جنوب را سیراب می‌کنند و امروز پشت‌گرمی سرزمین فلات ایران هستند.

از سویی دیگر بلوط‌های دنا اما ایستاده‌اند و رهگذران را به تماشا نشسته‌اند. آنها تا ارتفاع ۲۵۰۰ متری همه‌جا را پوشانده‌اند. در میان این درختان و نواحی و ارتفاعات مختلف گونه‌های جنگلی دیگری نظیر بنه، کیکم، ارژن، شن و انواع بادام‌کوهی مشاهده می‌شود.

امروز اگرچه دنا نزدیک‌تر شوی بیشتر مسحور قامت این کوه اسطوره‌ای می‌شوی و خود را در کنار اسطوره‌های آن می‌بینید. کوهی که هزار افسانه و داستان‌های کهنه و تاریخی و هزاران متیل را در دل خود دارد، کوهی افسانه‌ای در شاهنامه بزرگ فردوسی با قهرمانانش همچون افسانه کیخسرو؛ پادشاه دادگستر ایران‌زمین که می‌گویند در جایی از این کوه به آسمان پرواز کرد و حتی داستان‌ها و متیل‌های احمعیل و محمعیل، داستان‌های مادربزرگ‌های ایل که برای فرزندان خود در چله زمستان می‌سرایند.

آری این افسانه از گذشته‌های دور سینه‌به‌سینه نقل شده و هنوز سالخوردگان و سفید مویان این دیار آن را برای جوان‌ترها بازگو می‌کنند، نام‌هایی در دنا و اطراف آن همچون تل خسرو، چشمه بشو، بردشاه، راه آسمانی، غار کیخسرو و گردنه بیژن به این افسانه رنگ حقیقت می‌بخشند.

افسانه‌های دنا از شاهنامه تا متیل‌های ایل

شاید به همین دلیل باشد که عشق به شاهنامه فردوسی در میان مردم این دیار موج می‌زند و اغلب کهن‌سالان روستاهای دامنه دنا شاهنامه‌خوانان متبحری هستند و شعرها و داستان‌های شاهنامه را از براند و آن را سینه‌به‌سینه به فرزندان خود بازگو می‌کنند تا آنها نیز با شنیدن آن به زیبایی‌های این قله افتخار کنند.

اما باید بدانیم دنا یکی از آخرین تکه‌های زمین است که هنوز طبیعت بکر و دست‌نخورده‌اش را حفظ کرده و مأمن آخرین نسل از حیات‌وحش و گونه‌های نادر گیاهی است که نمونه بارز آن دیگر در این جهان هستی کمیاب است.

این منطقه بر اساس سرشماری‌ها دارای ۱۵۵ گونه جانوری پرنده، ۲۴ گونه جانوری پستاندار، ۲۰ گونه آبزی و ۳۹ خزنده است و پلنگ، کل و بز، قوچ، میش، سیاه‌گوش، خرس، خرس قهوه‌ای بزرگ، گرگ، روباه، کفتار، شغال، گورکن، موش کور، موش‌خرما، سنجاب جنگلی، خرگوش، سمور، راسو، گراز، خفاش نعل‌اسبی، گربه، کاراکال، گربه شنی، گربه پالاس، خفاش گوش بلند، سگ آبی، تشی و چندین گونه دیگر از مهم‌ترین گونه‌های جانوری این منطقه هستند.

حیات‌وحش منطقه حفاظت شده دنا که تاکنون قامت رعنای جنگل‌ها و درختان بلوط را هنگام بروز سرما و یخ‌بندان مامن و پناهگاه خود می‌دیدند اکنون با کابوسی از تخریب و تازیانه‌های سنگین سودجویان روبرو شده‌اند، سدسازی‌های متوالی در همسایگی دنا و از سویی دیگر سایه کابوس‌وار شکار، امان این قله‌های افسانه‌ای را بریده است.

شکار در کمین اکوسیستم دنا

امروز شکار گونه‌های نادر سرزمین دنا از کل و بز و قوچ گرفته تا تیهو و گراز و کبک دری همه بهانه‌ای شده است که این‌گونه‌های کمیاب در خطر انقراض باشند و سایه کابوس نابودی را بر روی خود ببینند.

هرچند که کمیاب‌ترین و نادرترین گونه حیات‌وحش این قله‌های سر افزار همان یوزپلنگ دنا و خرس قهوه‌ای هستند که هرکدام به دلایلی همچون تلف‌شدن به واسطه تصادفات و کشته‌شدن توسط برخی شکارچیان نیز در معرض خطر قرار گرفته‌اند.

باید بدانیم که کهگیلویه و بویراحمد ۸۷۴ هزار هکتار جنگل دارد و علاوه بر این ۵۱۲ هزار هکتار مرتع خارج از جنگل دارد که بیش از ۳۰۰ هزار هکتار از اراضی ملی این استان دارای پوشش گیاهی مرتعی است و دارای ۲ نوع آب‌وهوای سردوگرم و زیستگاه‌های متنوعی و مناسب برای حیات‌وحش است اگرچه هر ساله بخشی از این مراتع و جنگل‌ها در آتش می‌سوزند.

از سویی دیگر هر ساله حجم زیادی از جنگل‌های زاگرس در کهگیلویه و بویراحمد به دلیل نبود امکانات و تدبیر لازم در آتش می‌سوزد و همین مسئله باعث شده که ذخایرگاه و تنها مأمن امن حیات‌وحش سرزمین دنا نیز دچار مشکلات بی‌شماری شود.

همچنین بیماری حیات‌وحش بیشتر به دلیل مجاورت با دام‌های اهلی نیز قابل سرایت است که در این زمینه باید بدانیم که حیات‌وحش دنا امروز با مخاطرات زیادی دست‌وپنجه نرم می‌کند و مراقبت‌نکردن از این حیات‌وحش مهم می‌تواند ضربات سنگینی را به اکوسیستم سرزمین دنا وارد کند.

شکار؛ کابوس وحشتناک حیات‌وحش دنا

ولی باید بدانیم امروز یک مسئله مهم، آن هم شکار غیرمجاز، صدمات زیادی را به بدنه اکوسیستم طبیعی دنا وارد کرده و تهدیدهای زیادی را برای این منطقه و حتی کل حیات‌وحش زاگرس در برداشته است، باید بدانیم که شکارهای غیرمجاز مختص فصل خاصی نیست اگرچه لازم است یگان حفاظت محیط‌زیست برای کنترل بیشتر به امکانات موردنیاز تجهیز شوند.

اگر نگاهی به سایت و خبرگزاری‌های استانی بیندازیم هر هفته دستگیری متخلفان شکار حیات‌وحش این استان چهارفصل اطلاع‌رسانی می‌شود که نگرانی همه طبیعت دوستان را بیشتر می‌کند، چرا که با این حجم از شکارهای غیرمجاز نه‌تنها گونه‌های حیات‌وحش منقرض می‌شوند بلکه ناپایداری اکوسیستم را نیز در پی دارد.

زخم‌هایی که شکارچیان بر دنا وارد کردند

برای کنترل شکارهای غیرمجاز تجهیز یگان حفاظت محیط‌زیست و دستگیری شکارچیان گرچه مؤثر است اما کافی نیست و برای صیانت از این زیبایی‌های طبیعت و جلوگیری از انقراض گونه‌های حیات‌وحش نیازمند مشارکت و همکاری مداوم همگانی است.

باید بدانیم که محیط‌بانان دنا در جنگ نابرابر با شکارچیان و دیگر متخلفین زیست‌محیطی گاهی زخمی می‌شوند تا زخمی بر چهره طبیعت زیبای این زیست‌بوم نیفتد، در مواجه با طبیعت خشن این کوه گاهی مصدوم می‌شوند تا صدمه‌ای به حیات‌وحش زده نشود، اما بااین‌همه فداکاری باز هم عده‌ای به دلیل عشق به تفنگ و شکار بر چهره مظلوم دنا چنگ می‌زنند و این اکوسیستم زیبا را نابود می‌کنند.

در چند سال گذشته و حتی همین امسال محیط‌بانان این استان چندین بار مورد حمله مسلحانه قرار گرفته و یا مضروب شده‌اند. طی این سال‌ها چندین محیط‌بان سرزمین زاگرس زخمی و حتی برخی از آنها نقص‌عضو شدند که نمونه بارز آن محیط دنا در ماه‌های اخیر بود که به واسطه تیر تفنگ شکارچیان از ناحیه پا دچار مصدومیت شدید شده است و حتی در برخی از نبردها با شکارچیان نیز جان آنها به خطر افتاده است.

محیط بانانی که زخم خوردند تا دنا زخم نخورد

این محیط‌بانان همیشه در صحنه که خود را عاشق دنا و زیست‌بوم آن می‌دانند اگرچه بی‌مهری‌های زیادی می‌بینند اما عاشق کارشان هستند و همه ناملایمات را به جان می‌خرند تا از گنجینه‌ای که امانت‌دار آن هستند، حفاظت کنند آنها با عشق در دمای زمستان‌های دنا که گاهی تا ۱۵ درجه زیر صفر می‌رسد و شرایط را برای حفاظت بسیار سخت می‌کند در کوه‌ها می‌مانند و این قامت استوار را حراست می‌کنند.

هرچند به گفته آنان شکارچی‌ها آرامشمان را از بین برده‌اند و هفته‌ای نیست که چند گروه شکار در دنا دستگیر نشوند اما با عشق می‌گویند؛ ما محیط‌بانان خود در طبیعت بزرگ شده‌ایم و عشق به طبیعت است که باعث شده به‌رغم همه مشکلات به کارمان ادامه دهیم.

حال امروز بر اساس نظر کارشناسان محیط زیستی استان سیزده گونه پرنده شکاری سرزمین دنا که روزگاری به‌وفور در این دیار یافت می‌شدند در معرض انقراض به دلیل شکار بی‌رویه هستند.

براین‌اساس بیشترین گونه‌های جانوری در معرض خطر انقراض در استان را از نوع پرندگان وحشی مثل هما و عقاب طلایی هستند که جزو طبقه‌بندی اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN)، است.

کهگیلویه و بویراحمد باتوجه‌به پستی‌وبلندی‌های فراوان و تنوع اقلیمی، هفت منطق حفاظت شده؛ دنا، دنای شرقی، خاییز سرخ، خامی، دیل، سولک و سیوک در این استان زیبای طبیعی وجود دارد که این مناطق بیش از ۱۰ درصد مساحت استان را تشکیل داده است.

سرزمین دنا علاوه بر داشتن هفت منطقه حفاظت شده، همچنین ۶ منطقه شکار ممنوع شامل: کوه حاتم تلرش حدفاصل شهرستان بهمئی و لِنده و بهبهان در خوزستان، پادنای سمیرم، ماغر در شهرستان بهمئی، لار در شهرستان باشت، خرم ناز در بویراحمد و کوه اشکردر شهرستان چرام، دارد.

بیش از ۱۱درصد مساحت کهگیلویه و بویراحمد را مناطق حفاظت شده تشکیل داده و در مجموع بیش از ۳۰۰ هزار هکتار منطقه حفاظت شده در استان وجود دارد که باتوجه‌به وسعت یک‌درصدی کهگیلویه و بویراحمد نسبت به کشور، این استان در این زمینه جایگاه بسیار خوبی داراست.

دنا زیست بوم کهن و تاریخی زاگرس

پارک ملی دنا با وسعت ۲۵ هزار و ۸۲۳ هکتار دارد اگرچه در این خطه پناهگاه حیات‌وحش یا زیستگاه‌های نمونه جانوران وحشی و اثر طبیعی ملی، پدیده‌ها یا مجموعه‌های گیاهی جانوری کم‌نظیر نیست.

باید بدانیم که دنا این زیست‌بوم کهن زاگرس، همیشه مورد هجوم نامهربانی‌ها بوده و جای تازیانه‌های جهل و باورهای غلط بر تن رنجور آن همیشه پیداست بوده است.

بی شک مرگ اکوسیستم دنا مرگ زندگی در بخشی از جغرافیای ایران است و چه تراژدی غم‌انگیزی است که جنگل‌های بلوط بیابان شود، رودخانه‌اش مرداب و صدای زوزه باد جای آواز خوش پرندگان آن را پر کند.

انتهای خبر/