شهریه‌های نجومی؛ فشاری مضاعف بر دوش خانواده‌ها

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «صبح زاگرس» انتخاب مدارس غیردولتی، در ظاهر اختیاری به نظر می‌رسد، اما واقعیت‌های نظام آموزشی کشور و به‌ویژه استان کهگیلویه و بویراحمد، این انتخاب را برای بسیاری از خانواده‌ها به یک اجبار تبدیل کرده است. در برخی مدارس دولتی، خانواده‌ها با مشکلاتی ازجمله ثبت‌نام نکردن دانش‌آموزان با نمرات ضعیف، فشار‌های مرتبط باانضباط و برخورد نامناسب کادر مواجه می‌شوند؛ وضعیتی که آنان را به‌سوی مدارس غیردولتی سوق می‌دهد.

بر اساس آمارهای رسمی، ۶۵ درصد دانش‌آموزان مدارس غیردولتی فرزندان کارمندان هستند؛ خانواده‌هایی با درآمد محدود که حالا با افزایش‌های 40درصدی شهریه‌ها روبه‌رو شده‌اند. این در حالی است که دوره تحصیل در این مدارس محدود به یک یا دو سال نیست، بلکه ۱۲ سال است و تداوم چنین روندی برای بسیاری از خانواده‌ها مقدور نیست.

تاب‌آوری اقتصادی یا فراموشی خانواده‌ها؟

 یکی از شاخص‌های مهم در تعیین شهریه، تاب‌آوری اقتصادی خانواده‌هاست؛ اما به نظر می‌رسد در عمل این شاخص به حاشیه رفته است. والدینی که فرزندشان را در مدارس غیردولتی ثبت‌نام می‌کنند، مجبورند نه‌تنها شهریه بلکه هزینه‌های جانبی مانند لباس فرم، تغذیه، اردو و کلاس‌های فوق‌برنامه را نیز پرداخت کنند؛ خدماتی که گاه تفاوت معناداری با مدارس دولتی ندارند.

خانواده‌ها گلایه‌مندند که اغلب خدمات مدارس غیردولتی، فراتر از مدارس دولتی نیست و تفاوت اصلی، صرفاً در ظاهر یا بسته‌بندی آموزشی خلاصه می‌شود. آنچه خانواده‌ها را بیش از همه آزار می‌دهد، عدم شفافیت و نبود پاسخگویی مسئولانه از سوی برخی مدارس است. برای مثال، والدین از پرداخت هزینه‌های سربه‌فلک‌کشیده بابت کلاس‌های کنکور و برنامه‌های لوکس گلایه‌مندند؛ کلاس‌هایی که کیفیت واقعی آن‌ها به‌سختی قابل ارزیابی است.

تبلیغات، کلاس‌های خلوت و جذب خانواده‌ها

 یکی از دلایل استقبال خانواده‌ها از مدارس غیردولتی، تبلیغات گسترده و جذاب این مدارس است؛ تبلیغاتی که حس برتری آموزشی را القا می‌کند. عامل دیگر، تراکم بالای دانش‌آموزان در مدارس دولتی است؛ مشکلی که والدین را نگران کیفیت آموزش فرزندشان کرده است. این در حالی است که برخی مدارس غیردولتی با شهریه‌های چند ده‌میلیونی، حتی از نظارت رسمی آموزش‌وپرورش خارج‌شده‌اند و با تحمیل هزینه‌های اضافی، موجب نارضایتی خانواده‌ها شده‌اند.

خانواده‌ها همچنین به برخورد تبعیض‌آمیز برخی مدارس در پذیرش دانش‌آموزان اشاره می‌کنند؛ به‌ویژه مدارسی که در بدو ثبت‌نام، با آزمون‌های متعدد و مصاحبه‌های طولانی، نوعی فضای رقابتی کاذب ایجاد می‌کنند و این رقابت بیشتر از آن‌که آموزشی باشد، تبلیغاتی است. مدارس برند با القای این ذهنیت که تنها راه موفقیت فرزندتان، حضور در این مدارس است، والدین را به پرداخت هزینه‌های سنگین وادار می‌کنند.

 از واقعی‌سازی تا تهدید عدالت آموزشی

احمد محمودزاده، رئیس سازمان مدارس و مراکز غیردولتی وزارت آموزش‌وپرورش، از تدوین الگوی شهریه بر اساس ۷ آیتم شامل نرخ تورم، آمایش منطقه‌ای، فضا، تجهیزات، نیروی انسانی و... خبر داده و تأکید دارد که افزایش درصدی شهریه به‌صورت یکنواخت ممنوع است؛ اما در عمل، بسیاری از مدارس این ضابطه را رعایت نمی‌کنند و از خلأ نظارتی بهره می‌برند.

وی با اشاره به استیجاری بودن ۸۰ درصد مدارس غیردولتی کشور، بخشی از افزایش شهریه را مرتبط با افزایش هزینه‌های اجاره و مطالبات معلمان دانسته است. وی همچنین بر لزوم تفکیک شهریه از هزینه‌های جانبی مانند سرویس، لباس و فوق‌برنامه تأکید کرده است. بااین‌حال، به نظر می‌رسد برخی مدارس با ادغام این هزینه‌ها، بار مضاعفی بر دوش خانواده‌ها تحمیل کرده‌اند.

اعتراض خانواده‌ها؛ شفافیت یا شعار؟

 خانواده‌ها در گفتگو با «صبح زاگرس» گلایه‌های زیادی را مطرح کرده‌اند؛ اینکه چرا جزئیات شهریه اعلام نمی‌شود؟ کدام بخش از شهریه اختیاری است و کدام اجباری؟ چرا نظارت بر هزینه‌کرد شهریه‌ها ضعیف است؟ چرا شهریه‌ها بدون هماهنگی با وضعیت معیشتی مردم افزایش می‌یابد؟ یکی از والدین این‌چنین بیان می‌کند: از مدرسه فرزندم درخواست کرده‌ام فهرست خدماتی که بابت آن شهریه دریافت می‌کنند را ارائه دهند؛ اما هیچ پاسخی دریافت نکرده‌ام. فقط گفتند اگر نمی‌توانید پرداخت کنید، بروید مدرسه دولتی!

واکنش آموزش‌وپرورش استان کهگیلویه و بویراحمد

 غلامحسین بلادی، رئیس اداره مشارکت‌های مردمی آموزش‌وپرورش کهگیلویه و بویراحمد در گفت‌وگویی با این پایگاه خبری تحلیلی اعلام کرد: در سال‌های گذشته شهریه‌ها پایین‌تر از میانگین کشوری بود. لذا از واژه ترمیم شهریه استفاده می‌کنیم، نه افزایش. وی افزود: کف شهریه‌ها در مناطق محروم مانند گچساران ۱۴ میلیون و در یاسوج ۱۷ میلیون تومان تعیین‌شده است.

بلادی تأکید کرد: برای ارتقای کیفیت آموزش و پرداخت حقوق معلمان، ناگزیر به دریافت شهریه واقعی هستیم. وی افزود: در برخی مدارس تا ۳۰ درصد نیز افزایش شهریه صورت گرفته است، بااین‌حال شهریه‌ها در این استان کمتر از استان‌های هم‌جوار مانند خوزستان، فارس و بوشهر است.

یدالله رحمانی استاندار کهگیلویه و بویراحمد نیز در نشست شورای آموزش‌وپرورش از افزایش حدود 40 درصدی شهریه مدارس غیردولتی در سال جاری خبر داد و افزود: این افزایش با نظارت دقیق و بر اساس شاخص‌های تعیین‌شده بوده است؛ اما به‌رغم این ادعاها، دادستان یاسوج به موضوع ورود کرده و اعلام کرده است که نرخ‌های جدید تا بررسی نهایی متوقف‌شده‌اند.

نقش نظارت قضایی و هشدار دادستانی

این در حالی است که حامد رهبر معاون حقوق عامه دادستان مرکز استان کهگیلویه و بویراحمد در نشست شورای پیشگیری از وقوع جرم و شورای حفظ حقوق بیت‌المال بابیان این موضوع، از توقف ابلاغ شهریه‌های جدید توسط دادستان خبر داده است. وی تأکید کرده که میزان شهریه باید متناسب با شرایط بومی سطح معیشت مردم استان تعیین شود؛ بنابراین به نظر می‌رسد این ورود قضایی، نقطه عطفی در ساماندهی وضعیت شهریه‌ها باشد.

مدارس غیردولتی؛ بین کیفیت و انحصار

 افزایش بی‌ضابطه شهریه‌ها، علاوه بر فشار اقتصادی، به شکل‌گیری انحصار آموزشی نیز منجر شده است. آمارها نشان می‌دهد ۲۲ درصد دانش‌آموزان استان در مدارس غیردولتی درس می‌خوانند، درحالی‌که این مدارس تنها ۱۳ درصد فضای آموزشی را در اختیار دارند. این عدم تناسب، خود دلیلی بر ضعف نظارت و توزیع ناعادلانه منابع آموزشی است. در شرایطی که مدارس غیردولتی به‌صورت بالقوه می‌توانند مکمل مدارس دولتی باشند، وضعیت کنونی نشان می‌دهد که نقش آن‌ها به‌جای ارتقاء کیفیت، به عامل افزایش شکاف طبقاتی در آموزش تبدیل‌شده است.

سایه سنگین گرانی بر آموزش

وضعیت کنونی شهریه مدارس غیردولتی نه‌تنها هم‌راستا با توان اقتصادی بسیاری از خانواده‌ها نیست، بلکه در سایه نظارت ناکارآمد، به یکی از عوامل اصلی نارضایتی عمومی از عملکرد نظام آموزشی کشور تبدیل‌شده است. ادامه این روند، فشار روانی و اقتصادی سنگینی را بر دوش خانواده‌ها وارد می‌کند و درنهایت به تضعیف اعتماد عمومی نسبت به تصمیم‌گیران آموزشی و کاهش سرمایه اجتماعی آموزش‌وپرورش می‌انجامد.

درحالی‌که یکی از انگیزه‌های اصلی خانواده‌ها برای ثبت‌نام فرزندانشان در مدارس غیردولتی، کسب رتبه‌های برتر کنکور از سوی دانش‌آموزان این مدارس است، برخی از مؤسسان این مدارس با تکیه‌بر همین مسئله، نرخ شهریه‌ها را به‌صورت خودسرانه و اغلب بی‌سروصدا افزایش داده‌اند. بررسی‌های میدانی و اظهارات والدین در مناطق مختلف حاکی از آن است که میزان شهریه این مدارس نسبت به سال گذشته در مواردی تا دو برابر افزایش داشته است؛ افزایشی که بدون شفافیت و بدون ضابطه مشخص صورت گرفته و در برخی موارد هیچ تناسبی باکیفیت خدمات آموزشی و پرورشی ارائه‌شده ندارد.

آینده‌ای مبهم برای آموزش فرزندان

 اگر مسیر افزایش شهریه بدون شفافیت و نظارت ادامه یابد، شاهد ریزش خانواده‌ها از مدارس غیردولتی به مدارس دولتی خواهیم بود؛ مدارسی که خود با کمبود امکانات، تراکم بالا و ضعف خدمات آموزشی مواجه‌اند. این چرخه معیوب، نه‌تنها آینده تحصیلی دانش‌آموزان را تهدید می‌کند، بلکه سرمایه اجتماعی نظام آموزشی کشور را نیز به خطر می‌اندازد.

در پایان، خانواده‌ها از مسئولان آموزش‌وپرورش انتظار دارند به‌جای تکرار شعارهای کلیشه‌ای، گامی عملی در مسیر شفاف‌سازی شهریه‌ها، تقویت نظارت و بازگشت اعتماد عمومی بردارند. آموزش باکیفیت حق همه فرزندان ایران است؛ نه کالایی لاکچری برای عده‌ای خاص.

انتهای خبر/