حقابه؛ بدهی تاریخی به کهگیلویه‌وبویراحمد

اما بااین‌حال هنوز هم یکی از پرآب‌ترین استان­های کشور است. دارای چند صد چشمه و چندین قنات و رودخانه دائمی؛ فصلی که شامل: رودخانه­‌های زهره، خرسان، شاه بهرام، سور، تغار، بشار، خیرآباد و... است.

فریاد مردم کهگیلویه و بویراحمد آب ما را پس بگیرید!

ازنظر تقسیمات آب‌شناسی، این محدوده در سه حوزه آبریز زهره، مارون و کارون قرار دارد و از قبل این سه حوزه آبریز سدهای مهمی در دو استان خوزستان و کهگیلویه وبویراحمد احداث و در حال احداث است که می‌توان به سد کوثر در فاصله ۶۰ کیلومتری شمال غربی شهرستان گچساران در استان کهگیلویه و بویراحمد اشاره که حجم کل مخزن سد کوثر ۵۸۰ میلیون مترمکعب بوده و این سد برگرفته از رودخانه خیرآباد یکی از شاخه‌های اصلی رودخانه زهره و از دوشاخه شاه بهرام و دهدشت تشکیل‌شده، سدی که به‌تنهایی امروز خشک‌سالی‌های متوالی سه شهرستان چرام گچساران، بهمئی و حتی در آینده لنده را به دوش خواهد کشید و امروز نیز برای گچساران برکت بوده است.

این آب آشامیدنی، شرب و صنعتی حدود ۵/۲ دو میلیون و پانصد هزار نفر از مردم استان‌های هرمزگان، بوشهر، خوزستان و  استان کهگیلویه وبویراحمد را تأمین می‌کند به‌طوری‌که با خط لوله­ای به طول ۷۶۳ کیلومتر، بخش­هایی از این چند استان را که درمجموع شامل ۷ شهر بزرگ، ۱۱ شهر کوچک، ۳۶ شهرک و ۴۷ دهستان با بیش از ۱۲۰۰ روستا را  تأمین آب می­کند.

چرا سد چمشیر برای نجات دشت‌های گچساران حیاتی است؟

از سویی دیگر سد استراتژیک چم شیر بعد از سال‌ها در دولت شهید رئیسی به بهره‌برداری رسید؛ طرح سد و نیروگاه ۱۷۶ مگاواتی در ۲۵ کیلومتری جنوب شرقی شهر گچساران قبل از پیوستن رودخانه خیرآباد به رودخانه زهره در مجاورت محلی به نام تنگه چم شیر نزدیک به مرز استان بوشهر احداث شد و به‌عنوان پنجمین سد بزرگ کشور لقب گرفت.

این سد نیز امروز آب موردنیاز بخش کشاورزی منطقه جنوب به میزان ۱۱۰ هزار هکتار به‌طوری‌که این سد مخزنی، اراضی پائین‌دست آن مثل بندر دیلم در استان بوشهر و دشت‌های جنوبی استان خوزستان (زیدون، امیدیه و هندیجان) را سیراب می‌کند.

۱سد مارون؛ پروژه‌ای که هیچ سودی برای کهگیلویه ندارد!

و اما سد مارون، سد مارون یک سد خاکی است که بر روی رود مارون در ۱۵ کیلومتری شمال بهبهان در استان خوزستان قرار دارد. عملیات احداث سد در سال ۱۳۶۸ آغاز و در سال ۱۳۷۷ پایان یافت. آب این سد امروز برگرفته از دو رودخانه مارون و جراحی است. رود مارون از میانه خاک کهگیلویه، بهبهان و آغاجری گذر می­کند. رودخانه‌ جراحی هم از کوه‌های راه باریک، سفید و گل گیلک در ۵۳ کیلومتری شمال غربی یاسوج واقع در دهستان دروهان بویراحمد سرچشمه گرفته و بنام رودخانه لوداب رو به‌سوی شمال غربی روان می‌شود. این رودخانه پس از پیمودن دامنه‌های شمال شرقی و شمال کوه نیل با دو آب خرکس و شور مخلوط می‌شود و به دهستان طیبی گرمسیر از شهرستان کهگیلویه وارد می­‌­گردد.

این سد اگر دریاچه‌اش در استان کهگیلویه وبویراحمد و شهرستان بهمئی است اما هیچی آبی را نصیب این شهرستان نمی‌کند و امروز مسئله‌ای اصلی در رابطه با آن این است که چرا مردم دیار بهئمی نمی‌توانند از دریاچه آب این سد واب ذخیره‌سازی آن برای مصرف شرب خود بهره ببرند و باید دست به دامان سد کوثر شوند.

آیا سد تنگ سرخ واقعاً به نفع استان است؟

دو مین سد دیگر که برخی آب آن را برای استان‌های اصفهان شیراز نیز می‌دانند سد تنگ سرخ بویراحمد است، سد تنگ سرخ که عملیات آن بهمن سال ۱۳۹۰ آغاز شد در حومه شهر یاسوج مرکز استان کهگیلویه وبویراحمد واقع‌شده است. این سد باهدف ذخیره­سازی آب رودخانه­ بشار و همچنین تأمین آب شرب و کشاورزی در بویراحمد علیا تا سرحدات دنا و دروهان است. این سد قرار بود با ۱۵۰ میلیون مترمکعب ذخیره آبی ساخته شود که بنا به دلایلی به ۱۰ میلیون مترمکعب تنزل پیدا کرد؛ منتقدان بر این باورند این سد ازیک‌طرف معارضین محلی دارد و بدون مطالعات کافی زمین‌شناسی احداث‌شده و نهایتاً موجب وقوع فاجعه اقلیمی و انسانی می‌شود. از طرف دیگر مهاجرت بی­رویه و به دنبال آن افزایش جمعیت و تقاضای آب، مرکز استان را در آینده نزدیک با بحران کم‌آبی و یک فاجعه مواجهه خواهند کرد.

یکی دیگر از سدهای مهم استان را باید سد شاه قاسم در پنج کیلومتری شهر یاسوج دانست؛ این سد از نوع خاکی است و سرریز آن از نوع نیلوفری است. حجم مخزن سد ۱۰ میلیون مترمکعب است. منابع آب این سد برای آبیاری ۱۲۰۰ هکتار زمین‌های پایین‌دست پیش‌بینی‌شده بود. در یک دهه گذشته کاهش بارندگی­ باعث خشک شدن و کاهش محسوس منابع آب چشمه‌­ها، رودخانه­‌ها و چاه­‌های آب زیرزمینی استان شده به‌گونه‌ای که حجم آب سد شاه قاسم یاسوج به یک‌میلیون مترمکعب کاهش‌یافته است. درواقع به نظر کارشناسان چون حجم آبی ذخیره‌شده فعلی سد شاه قاسم کمتر از یک‌میلیون مترمکعب است، نمی­توان آن را به‌عنوان یک سد قلمداد کرد.

آب زندگی یا مرگ تدریجی؟

اما سؤال اصلی اینجا است که آیا حقا به آب استان به‌صورت کامل به این دیار داده‌شده‌ات، چرا استان کهگیلویه وبویراحمد از حقا به آب رودخانه مارون و جراحی بی‌بهره است و چرا امروز رودخانه بشار که تمامی مسیر آن به نام یاسوج و سرزمین دنا خورده است، حقا به اش به این استان تعلق نمی‌گیرد و احداث سد تنگ سرخ فقط قسمتی از حقا به آن به میزان بسیار کم است.

سؤالات بیشمار دیگری در مورد حقا به شرعی این دیار در ذهن‌ها امروز موج می‌زند، به‌عنوان‌مثال، چرا رودخانه خرسان که دشت‌های سرزمین دنا و سادات محمودی را آبیاری می‌کند و بعد از گذر استان در چهارمحال و بختیاری با الحاق با رودخانه‌ای دیگر رودخانه بزرگ کارون را تشکل می‌دهد در زمره حقا به آبی استان نیست.

حقابه؛ بدهی تاریخی به کهگیلویه‌ و بویراحمد

امروز کهگیلویه وبویراحمد که روزی به نانم استان آب معروف بود به دلیل تغییرات اقلیمی و خشک‌سالی‌های متوالی در زمره استان‌های با تنش آبی و خشک‌سالی‌ روبه رو شده و اگر این حقا به درگذشته به این استان تعلق می‌گرفت شاید امروز با این‌گونه تنش‌های آبی روبه‌رو نبودیم.

در همین راستا مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کهگیلویه و بویراحمد گفته است: تخصیص آب لازم را برای توسعه بخش‌های مختلف ازجمله کشاورزی، صنعت و شرب گرفته‌ایم و باید برای استفاده بهینه تدبیری کنیم.

از کارون تا زهره؛ چرا آب کهگیلویه و بویراحمد سهم دیگران می‌شود

آرش مصلح بابیان اینکه نظام تخصیص آب کشور و یا سهمیه آب برای هر منطقه در وزارت نیرو بر اساس قوانین بالادستی در قالب نظام حوضه آبریز تعریف‌شده، بیان داشت: سهم هر استان را در حوزه‌های آبریزی که در محیط و جغرافیای استان واقع است تعریف کرده‌اند.

وی عنوان کرده است: در استان کهگیلویه وبویراحمد ما هم حوضه کارون بزرگ راداریم که شهرستان‌های بویراحمد، دنا و بخشی از مارگون و حوضه آبریز زهره - جراحی شهرستان‌های چرام، کهگیلویه، لنده، بهمئی و گچساران و باشت و بخشی از مارگون هستند و مناطق کهگیلویه، لنده و بخشی از چرام در زیر حوزه مارون و جراحی‌اند که تخصیصی به‌اندازه 349.4 میلیون مترمکعب در سال دارا است.

حقابه آب را گرفته ایم؟ اما...

مصلح بابیان اینکه شهرستان چرام هم بخشی از آن در حوزه زهره هندیجان است که باز سهم خودش را از آن حوضه دارد، افزوده است: 349.4 میلیون مترمکعب یعنی اینکه ما در طول سال می‌توانیم از منابع آب سطحی و زیرزمینی این میزان آب را برای شرب، صنعت و کشاورزی مصرف کنیم.

وی با طرح این سؤال که چه اقداماتی برای مصرف این حجم آب در طول سنوات گذشته یعنی بعد از پیروزی انقلاب صورت گرفته است؟ گفت: به‌واقع طرح‌های توسعه منابع آب و استفاده از منابع آب شکل گرفت و آغاز شد و تاکنون 1023 مجوز حفر و بهره‌برداری چاه برای شرب، صنعت و کشاورزی در شهرستان‌های کهگیلویه، چرام و لنده صادر کرده‌ایم.

مصلح بیان کرد: 710 مجوز برداشت از رودخانه‌ها، چشمه‌ها و منابع آب سطحی صادرشده است و 30 مجوز برای طرح‌های پرورش ماهی، آب‌معدنی و کارخانه‌های شن و ماسه صادرشده و شبکه آبیاری و زهکشی چرام بیش از هزار هکتار را هدف‌گذاری کرده و ایستگاه‌های پمپاژ با سطح زیر کشت بین 100 تا هزار هکتار همچون ایستگاه پمپاژ شمس‌آباد چرام، ایستگاه پمپاژ دشت بن در لنده، آب لش در لنده و در منطقه کلات دشمن‌زیاری و ...تعریف‌شده است.

می‌توانیم از حقابه امان برداشت کنیم

وی ادامه داد: مجوزهایی نیز صادرشده که در حال ساختند مثل ایستگاه پمپاژ در دیشموک که حدود هزار هکتار از اراضی رودخانه سمه صادرشده و طرح‌هایی همچون سد سر پری، طرح انتقال آب از رودخانه مارون از اراضی دهدشت غربی به وسعت 5555 هکتار، صادر شد است. 

مصلح خاطرنشان کرد: مطالعات نهایی سد آبریز هم در حال اجرا و اعتقاد داریم با اجرای این طرح‌ها بخش زیادی از اهداف شرب، صنعت و کشاورزی این سه شهرستان تأمین می‌شود و همین‌الان 17 میلیون مترمکعب از آب شرب تصفیه شده سد کوثر برای شهرستان‌های چرام، کهگیلویه و لنده و 300 روستا هم با پیشرفت 65 درصد در حال اجرا است.

حال باید نشست و منتظر ماند که آیا با احداث و تکمیل سد تنگ سرخ و حتی آغاز سد ماردون 12 یا همان آبریز و احداث چندین سد دیگر همچون سد شیو و سد سقاه میتوان تنش آبی در این دیار را کاهش داد.

انتهای خبر/