خون از رگ دنا میچکد؛
معدن مس «خونگاه»، چاقویی بر قلب دنا
در حالی مدیرکل محیطزیست کهگیلویهوبویراحمددر رابطه با معدن خونگاه گفته است تنها یک مجوز برای مطالعات در این منطقه صادرشده و مجوز اکتشاف یا بهرهبرداریدر تهران باید بررسی شود،خبرها حاکی از دستهایی برای احداث این معدن است.
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «صبح زاگرس»؛ فروردینماه بود که نماینده مردم بویراحمد، دنا و مارگون به معدن مس «خونگاه» رفت و گفت «با بررسیهای صورتگرفته برای اخذ مجوز اکتشاف این معدن باید با مرکز هماهنگی شود و در سطح شورایعالی محیطزیست کشور مطرح شود.» معدن اما در قلب «پارک ملی دنا» است.
معدنی باستانی که برداشت از آن در زمان ساسانیان رایج بوده و در دوران معاصر هم در اوایل دهه ۵۰ شمسی برداشتهایی بهصورت محدود و دستی از آنجا انجام میگرفته، اما از سال ۱۳۶۹ که منطقه حفاظتشده اعلام شد و براساس قانون، معدنکاری هم در آن غیرقانونی اعلام شد.
در ماههای گذشته اما تلاشهایی در استان و خارج از آن در جریان است تا نظر شورایعالی محیطزیست برای دادن مجوز را جلب کنند و حالا باید دید این شورا مانند گذشته که چنین کرد، آیا اکنون مجوز معدنکاری در پارک ملی را صادر میکند یا خیر؟
رقابتِ سرنوشتساز؛ معدن مس یا پارک ملی دنا؟
درحالی که پارک ملی دنا بهعنوان ذخیرهگاه زیستکره یونسکو و یکی از بکرترین مناطق طبیعی ایران شناخته میشود، تلاشهایی در جریان است تا مجوز اکتشاف و بهرهبرداری از معدن مس باستانی «خونگاه» واقع در قلب این پارک، از شورای عالی محیطزیست کشور اخذ شود. این موضوع با مخالفت جدی فعالان محیطزیست، جامعه محلی و کارشناسان همراه است.
پیشینه تاریخی و قانونی معدن خونگاه
معدن مس خونگاه، تاریخی چند هزارساله دارد و در دوران ساسانیان فعال بوده و در دهه ۵۰ شمسی برداشت محدود دستی از آن صورت میگرفت.از سال ۱۳۶۹ با اعلام منطقه حفاظتشده دنا، هرگونه معدنکاری در آن مطابق قانون ممنوع اعلام شده است.
مواضع مسئولان و فشارهای استانی
نماینده مردم بویراحمد، دنا و مارگون در فروردینماه با بازدید از منطقه، اعلام کرد اخذ مجوز اکتشاف «باید در سطح شورای عالی محیطزیست کشور مطرح شود».او از مردم خواست تا مانع فعالیتهای عمرانی و توسعهای نشوند و بر همکاری دستگاهها تأکید کرد.گزارشها حاکی از تلاش جدی مسئولان استانی و بخش معدن برای اخذ مجوز از شورای عالی محیطزیست است.
مخالفتها و نگرانیهای محیطزیستی
به گفته فعالان محیط زیستی «اینجا پارک ملی و ذخیرهگاه زیستکره دناست. راهاندازی معدن به بهانه اشتغال، نابودی منطقه را در پی دارد.»منطقه خونگاه در سال ۱۴۰۰ به عنوان روستای شاخص گردشگری انتخاب شد و دارای آبشار، باغهای زیبا و آثار تاریخی است.معدنکاری مساوی است با تخریب آب، خاک و هوای منطقه و تهدیدی برای اکوتوریسم پایدار خواهد بود.
از ساسانیان تا امروز؛ سرنوشت معدن خونگاه در دست شورای عالی محیطزیست
روستاییان خونگاه که از مزایای گردشگری بهره میبرند، با راهاندازی معدن مخالفند؛ آنها نگران آلودگی منابع آبی، تخریب مناظر و نابودی سرمایه طبیعی و گردشگری روستا هستند.
این پرونده، نمونهای آشکار از تعارض بین مدل توسعه معدنی-صنعتی و حفاظت از محیطزیست و گردشگری پایدار است. تصمیم شورای عالی محیطزیست میتواند سرنوشت یکی از ارزشمندترین اکوسیستمهای ایران را تعیین کند.
استان اختیاری ندارد، تصمیم با «تهران» است
با وجود مخالفتهای کارشناسی و محلی با راهاندازی معدن مس خونگاه در قلب پارک ملی دنا، پیگیریهای اداری برای اخذ مجوز ادامه دارد. مدیرکل محیطزیست استان کهگیلویه و بویراحمد تأکید میکند که استان صلاحیت صدور مجوز در مناطق حفاظتشده را ندارد و این تصمیم در نهایت باید در شورای عالی محیطزیست کشور در تهراناتخاذ شود.
موضع رسمی استان؛ «ما فقط مجوز مطالعات دادیم»
عبدال دیانتینسب، مدیرکل محیطزیست کهگیلویهوبویراحمد، در گفتوگو با رسانهها تأکید کردمجوز فعلی تنها برای مطالعات (از جمله آزمایشهای لرزهنگاری) صادر شده است.استان بهتنهایی اختیار صدور مجوز اکتشاف یا بهرهبرداری در مناطق حفاظتشده را ندارد وتصمیم نهایی باید توسط شورای عالی محیطزیست در تهران گرفته شود.
هماکنون آزمایشهای لزرهنگاریبرای بررسی وجود رگههای مس در حال انجام است. نتایج این مطالعات به شرکت ایمیدروارسال خواهد شد تا امکانسنجی فنی معدنکاری بررسی شود. پس از آن، پرونده برای تصمیمگیری نهایی به شورای عالی محیطزیستارجاع میشود.
پیشینه قانونی؛منطقه حفاظتشده از سال ۱۳۶۹
معدن خونگاه از اوایل دهه ۵۰به صورت محدود و دستی مورد بهرهبرداری قرار گرفته بود. از سال ۱۳۶۹با اضافه شدن منطقه به فهرست مناطق حفاظتشده، هرگونه فعالیت معدنی در آن غیرقانونیاعلام شد؛دیانتی مدیرکل محیطزیست استان تصریح کرد: «در حال حاضر هم چنین امکانی (بهرهبرداری) نخواهند داشت.»
نگرانیهای باقیمانده؛ فشارهای فراستانی
با وجود اعلام رسمی مدیرکل محیطزیست استان مبنی بر عدم صلاحیت استان، گزارشها حاکی از پیگیریهای جدی و فشار از سوی نهادهای استانی و فرااستانی برای راهاندازی معدن است. این فشارها میتواند روند تصمیمگیری در شورای عالی محیطزیست را تحت تأثیر قرار دهد.
شورای عالی محیطزیست کشوراکنون در موضعی تاریخی قرار گرفته است:آیا مجوز فعالیت در یکی از حساسترین زیستبومهای کشور(پارک ملی دنا) را صادر میکند؟ یا با استناد به قوانین حفاظت محیطزیست و پتانسیل گردشگری پایدار منطقهمانع از برداشت معدنی میشود؟ تصمیم این شورا نه تنها سرنوشت دنا، بلکه تفسیری عملی از اولویت توسعه پایدار در کشور خواهد بود.
چرخه فشارهای سیاسی بر گرده محیطزیست
درحالی که طرحهای بهرهبرداری معدنی در مناطق حساسی چون پارک ملی دنا با انتقادات گسترده کارشناسی و محلی مواجه است، بخشی از نمایندگان مجلس بهجای اصلاح قوانین حفاظتی، از مجوزدهی و تسهیل فعالیت معدنی حمایت میکنند. فعالان محیطزیست این رویکرد را ناشی از «ناآگاهی از اصول توسعه پایدار» یا «تعهدات انتخاباتی و منافع خاص» میدانند و هشدار میدهند که ادامه این روند، تخریب فزاینده زیستبومهای آسیبپذیر کشور را در پی خواهد داشت.
فشار نمایندگان؛ ابزار قدرتمند، پیامدهای ویرانگر
نمایندگان مجلس بهواسطه نفوذ قانونی و ارتباط با نهادهای مرکزیابزار فشار مؤثری برای پیشبرد پروندههای معدنی حتی در مناطق حفاظتشده دارند؛نمونه عینی این فشارها، پیگیریهای مستمر برای اخذ مجوز معدن مس خونگاهدر قلب پارک ملی دناست که با وجود مخالفتهای محلی و کارشناسی، همچنان در جریان است.
دنا در تقاطع دو راه؛ گردشگری پایدار یا معدنکاوی مخرب
درحالی که روستای تاریخی «خونگاه» در قلب پارک ملی دنا به عنوان روستای شاخص گردشگری معرفی شده و میتواند الگویی از توسعه پایدار مبتنی بر طبیعتگردی باشد، فشارهای سیاسی و معدنی برای بهرهبرداری از معدن مس باستانی این منطقه شدت گرفته است. این نبرد میان دو مدل توسعه، آینده یکی از ارزشمندترین ذخیرهگاههای زیستکره ایران را به مخاطره انداخته است.
مدیرکل میراثفرهنگی کهگیلویهوبویراحمد از انتخاب روستای خونگاه به عنوان «روستای شاخص گردشگری»خبر داد و گفت: این منطقه دارای آبشارهای طبیعی، باغهای زیبا، آثار تاریخی و زیرساختهای اولیه برای پذیرایی از گردشگران است.
فشارهای سیاسی و تمایلات معدنی
محمد بهرامی، نماینده بویراحمد، از مردم خواسته تا مانع فعالیتهای عمرانی و توسعهای نشوند.»او دستگاههای اداری را به «بخشینگری نکردن» فراخوانده است. در عمل، این اظهارات به معنای به حاشیه راندن اعتراضات مردمی روستاییان خونگاه است که بهحق با معدن مخالفند.
صدور مجوز در مناطق حفاظتشده تکرار میشود؟
نگرانی کنونی اما از مجوزهایی است که ممکن است در شورایعالی محیطزیست و برای معدنکاری در مناطق حفاظتشده صادر شود. نمونهاش اردیبهشتماه سال قبل است که مجوز اکتشاف و بهرهبرداری از «معدن سرب و روی آلبلاغ» در اسفراین و دو معدن در سرخآباد و انگوران زنجان که همگی در مناطق حفاظتشده قرار دارند، توسط شورایعالی حفاظت محیطزیست و با حضور رئیسجمهور و رئیس سازمان حفاظت محیطزیست صادر شد.
پارادوکس توسعه؛ شاخص گردشگری در آستانه نابودی معدنی
حالا نگرانی برای آینده پارک ملی دنا و منطقه حفاظتشده بالاست. فعالان محیطزیست میگویند بهبهانه اشتغال، نماینده مجلس منطقه و ادارات صنعت، معدن و تجارت میخواهند معدنی را راه بیندازند که میتواند منطقه حفاظتشده را به نابودی بکشاند؛ اتفاقی که در مناطق حفاظتشده دیگر هم رخ داده است. حالا دادن مجوز به این معدن، میزان وظیفهشناسی سازمان حفاظت محیطزیست برای حفاظت از مناطق تحت حمایتش را نشان میدهد و این سؤال را مطرح میکند که آیا این سازمان میتواند به حمایت از مناطق حفاظتشدهاش بپردازد یا خیر؟
سرنوشت معدن خونگاه در هالهای از ابهام قرار دارد. از یک سو فشار برای توسعه معدنی و ادعای اشتغالزایی وجود دارد، و از سوی دیگر هشدارهای محیطزیستی، قانون منع معدنکاری در مناطق حفاظتشده، و ظرفیتهای اثباتشده گردشگری منطقه که میتواند اقتصاد محلی را بدون تخریب طبیعت تقویت کند. تصمیم نهایی شورای عالی محیطزیست، آزمونی برای تعهد نهادهای حکمرانی به پاسداری از سرمایههای طبیعی ملی خواهد بود.
انتهای خبر/
