لگجی؛ گیاه بومی و پرخاصیت در گچساران+ تصاویر

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «صبح زاگرس» لگجی یا همان «هندوانه کوهی» با نام علمی کاپاریس یکی از گیاهان دارویی کم‌نظیر و پرخاصیت است که در شهرستان گچساران به‌وفور یافت می‌شود. این گیاه بوته‌ای خودرو، قرن‌هاست که در طب سنتی یونانی و عربی جایگاه ویژه‌ای داشته و امروز نیز در تحقیقات جدید، خواص دارویی و ترکیبات مؤثر آن تأییدشده است.

پوست این گیاه خاصیت آرام‌بخش، معرق و ملین دارد و در رفع سرفه و تسکین حملات آسم مؤثر است. پژوهش‌ها نشان می‌دهد لگجی با دارا بودن ترکیبات آنتی‌اکسیدانی و پلی‌فنولی، مقاومت بدن را در برابر بیماری‌ها تقویت می‌کند. ازجمله خواص شناخته‌شده این گیاه می‌توان به کاهش قند خون، بهبود عملکرد کبد، خاصیت ضدنفخ، ضدعفونی‌کنندگی کلیه، درمان رماتیسم و کمک به رفع بواسیر و مشکلات گوارشی اشاره کرد.

این میوه خودرو در مناطق مختلف گچساران، به‌ویژه حاشیه‌ها و بیابان‌های اطراف شهر، از اواخر تیرماه به بار می‌نشیند و باردهی آن تا اوایل مهر ادامه دارد. هرچند تنها شمار اندکی از مردم محلی از این گیاه بهره می‌برند، اما برخی با جمع‌آوری میوه‌های نارس آن، ترشی و چاشنی‌های غذایی تهیه می‌کنند و گاه نیز میوه رسیده را به‌صورت تازه مصرف می‌نمایند.

لگجی علاوه بر گچساران در استان‌های فارس، ایلام، خوزستان، کرمانشاه و بوشهر نیز رشد می‌کند و در فرهنگ‌های محلی با نام‌های متعددی چون کَبَر، لیجین، خاروک، علف مار، کورزه، گورک و شاپه‌له شناخته می‌شود. میوه نارس آن برای تهیه ترشی و غنچه‌های پخته‌اش به‌عنوان چاشنی در برخی غذاها کاربرد دارد؛ به همین دلیل در میان مردم به‌عنوان یک «چاشنی بومی و خاص» شناخته‌شده است.

ازنظر شکل‌شناسی، این گیاه دارای شاخه‌های کشیده و متراکم با خارهای قلابی است. برگ‌های سبز بیضی‌شکل و گل‌های سفید مایل به بنفش آن، از اواسط بهار تا تابستان جلوه‌ای خاص به بوته می‌بخشند. میوه لگجی به‌اندازه بلوط، با خطوط موازی و رنگ سبز در حالت نارس و زرد در زمان رسیدگی است. بخش درونی میوه قرمزرنگ و مملو از دانه‌های سیاه و لزج است که نقش اصلی را در تکثیر گیاه ایفا می‌کنند.

جالب آن‌که برخی کشورها اخیراً این گیاه را اهلی کرده‌اند تا در مزارع کشت و از مزایای اقتصادی و زیست‌محیطی آن بهره‌برداری کنند. لگجی به دلیل مقاومت بالا به کم‌آبی و رشد در خاک‌های فقیر، گزینه‌ای ارزشمند برای توسعه کشاورزی کم‌نهاده و حفاظت از منابع طبیعی محسوب می‌شود. این ویژگی‌ها باعث شده است که کاپاریس علاوه بر ارزش دارویی، به‌عنوان گیاهی مؤثر در احیای اراضی، حفاظت خاک و ایجاد فرصت‌های شغلی در حوزه کشاورزی بومی مطرح گردد.

از ترکیبات گیاه لگجی در صنایع دارویی و مواد آرایشی استفاده می‌شود. برگ‌ها، پوست ساقه و ریشه آن کاربردهای درمانی متنوعی دارند. این گیاه سرشار از مواد مغذی نظیر کربوهیدرات، فیبر، پروتئین، ویتامین‌های گروه B، ویتامین A، C، K، E و همچنین عناصر معدنی چون آهن، سدیم و پتاسیم است. همین تنوع ترکیبات موجب شده است که برخی کارشناسان از میوه نارس و غنچه‌های کاپاریس به‌عنوان «خاویار گیاهی» یاد کنند.

باوجوداین فواید، برداشت بی‌رویه و خشک‌سالی‌های پی‌درپی، گیاه لگجی را در معرض خطر انقراض قرار داده است. ایران یکی از خاستگاه‌های اصلی این گیاه بومی است و تداوم بهره‌برداری ناپایدار می‌تواند سرمایه‌ای طبیعی و دارویی را از بین ببرد.

با توجه به شرایط اقلیمی، خشک‌سالی‌های اخیر و لزوم توسعه کشاورزی پایدار، به نظر می‌رسد اهلی‌سازی و کشت علمی لگجی می‌تواند علاوه بر حفاظت از مراتع و منابع طبیعی، به‌عنوان الگویی موفق در کشاورزی کم‌نهاده و تولید اقتصادی گیاهان دارویی نقش‌آفرینی کند.

انتهای خبر/