آب برای فلات مرکزی، نابودی برای زاگرس؛
امضای پزشکیان؛ فرمان نابودی دنا یا منشور نجاتش؟
سرنوشت ذخیرهگاه دنا، اکنون به تصمیم مستقیم رئیسجمهور، گره خورده است.در شرایطی که فشار برای اجرای پروژههای سدسازی «ماندگان» و «خرسان ۳» در قلب این میراث طبیعی جهانی ادامه دارد، قلم رئیسجمهور میتواند یکی از دو سرنوشت باشد
به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «صبح زاگرس»، دستور مستقیم مسعود پزشکیان، رئیسجمهور، برای تسریع در احداث سدهای «خرسان ۳» و «ماندگان» در منطقه حفاظتشده دنا، نبردی خاموش اما سرنوشتساز را دریکی از ارزشمندترین اکوسیستمهای کشور و ذخیرهگاه زیستکره جهان آغاز کرده است؛ نبردی که با واکنش مردم خطه زاگرس و دوستداران محیطزیست طرف بوده و دولتمردان در این زمینه ر سفر به استان کهگیلویه وبویراحمد نکاتی را متذکر شدهاند.
در اعمال کوهستانهای زاگرس، جایی که رودخانه ماربر اعماق سکوت بکر و دستنخورده پادنا را میشکند و صدای کبک و تیهو و از سویی دیگر زوزه بادهای کوهستان نیم سرد را بر گونهها مینوازد، سدی ساخته خواهد شد که زیباییهای دنا و زاگرس را به یغما خواهد برد.
آینده دنا منتظر امضای رئیسجمهور است
تصمیم احداث این سد که باهدف رسمی حل بحران آب استانهای مرکزی مانند اصفهان و یزد اتخاذشده، میتواند به بهای تخریب غیرقابلجبران طبیعت بکر زاگرس، نابودی جنگلهای بلوط و تنها خانه امن پلنگ ایرانی تمام شود.
سد «ماندگان» که قرار است بر روی رودخانه ماربر (از سرشاخههای اصلی کارون) در قلب منطقه حفاظتشده دنا احداث شود، با مخزنی بالغ بر دو میلیارد مترمکعب، به همراه سد خرسان ۳ با مخزن یک میلیارد مترمکعبی، نهتنها چهره این میراث طبیعی را دگرگون خواهد کرد، بلکه حیات جوامع محلی وابسته به این اکوسیستم را به مخاطره میاندازد.
فعالان محیطزیست و کارشناسان این پروژه را «معاملهای ناعادلانه به بهای نابودی میراث طبیعی کشور» میدانند و هشدار میدهند که این «توسعه» آشکارا در تضاد با مفهوم توسعه پایدار و اصول حفاظت از مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیطزیست قرار دارد.
درحالیکه موافقان پروژه بر ضرورت تأمین آب برای صنعت و کشاورزی استانهای مرکزی تأکید میکنند، پرسش اصلی اینجاست: آیا بحران آب در یک منطقه، باید با ایجاد بحرانی اکولوژیک در منطقهای دیگر و نابودی سرمایههای ملی طبیعی جبران شود؟
قلم پزشکیان، آخرین برگ زندهنامه دنا را ورق خواهد زد
این دستور، موجی از نگرانی و اعتراض را در میان جوامع محلی، تشکلهای مردمی و دوستداران طبیعت استان کهگیلویه و بویراحمد برانگیخته است. آنها از رئیسجمهور در سفر به کهگیلویه وبویراحمد مطالبه خود را گفتند و خواهان بازنگری این تصمیم شدند و از رئیسجمهور خواستند، فریاد دنا و حقوق نسلهای آینده این سرزمین را نیز بشنود.
دستور اخیر رئیسجمهور برای تسریع در احداث سدهای خرسان ۳ و ماندگان در قلب ذخیرهگاه زیستکره دنا، اکنون از یک موضوع محلی فراتر رفته و به نماد تقابل دو فلسفه متضاد توسعه در کشور تبدیلشده است. این تقابل، نهتنها سرنوشت دنا، که الگویی برای آینده مدیریت تمام منابع طبیعی ایران را تعیین خواهد کرد.
پروژه سد ماندگان به دلیل قرارگیری در منطقه حفاظتشده دنا و بدون اخذ مجوز ارزیابی زیستمحیطی، نمونهای بیسابقه و نگرانکننده از نقض سیستماتیک قوانین ملی و بینالمللی، ازجمله اصل ۵۰ قانون اساسی و تعهدات ایران در قبال ذخیرهگاههای ثبتشده در یونسکو، است.
مرگ کارون تا نابودی جوامع محلی
کارشناسان هشدار میدهند پیامدهای این پروژه میتواند فاجعهبار باشد؛مرگ تدریجی کارون: پیشبینی میشود این پروژه با کاهش ۴۰ درصدی آب کارون، حیات این رودخانه حیاتی را به مخاطره بیندازد.
نابودی تنوع زیستی منحصربهفرد؛دنا، با ۱۲۰۰ گونه گیاهی و ۲۸۰ گونه جانوری (ازجمله آخرین پناهگاههای پلنگ ایرانی)، در معرض تخریب غیرقابلجبران قرار میگیرد.
تخریب معیشت پایدار؛جوامع بومی وابسته به چشمهها و مراتع دنا با بحران وجودی مواجه خواهند شد؛ احداث سد با تأثیر بر اقلیم منطقه و کاهش بارش برف، باعث خشکیدن چشمههای پاییندست میشود.
سؤالی که تاریخ قضاوت خواهد کرد
این پروژه امروز به آزمونی جدی تبدیلشده است؛ آیا حاکمیت قانون و تعهد به حفظ سرمایههای طبیعی نسلهای آینده میتواند در برابر فشار گروههای ذینفوذ و نگاه کوتاهمدت مبتنی بر انتقال آب بینحوزهای مقاومت کند؟ یا میراث طبیعی ایران قربانی تصمیماتی میشود که توسعه را تنها در بتن و سد میبینند؟
باید بدانیم که طرح احداث سد ماندگان در قلب ذخیرهگاه زیستکره دنا، از یک پروژه عمرانی فراتر رفته و به آزمونی تاریخی برای حاکمیت قانون و منافع ملی تبدیلشده است. پرسش اصلی اینجاست: آیا هیچ منطقه حفاظتشدهای در کشور، در برابر فشار گروههای ذینفوذ و نگاه کوتاهمدت، ایمن است؟
قلمی بر گلوی دنا؛ آیا پزشکیان فشار خواهد آورد؟
دنا تنها یک منطقه حفاظتشده نیست؛ یک بانک ژن زنده و میراث طبیعی بیبدیل ایران است. اجرای پروژهای بدون مجوز زیستمحیطی در چنین منطقهای، تابوشکنی خطرناکی است که میتواند آغازی برای نابودی سیستماتیک تمام سرمایههای طبیعی کشور باشد.
تقاطع تاریخ؛ منافع کوتاهمدت یا حاکمیت قانون؟
این پروژه کشور را در یک تقاطع سرنوشتساز قرار داده استمسیر اول؛تسلیم در برابر فشار. اگر این پروژه با نقض قوانین پیش برود، پیامی روشن خواهد داشت؛ منافع خاص و کوتاهمدت بر حاکمیت قانون و منافع نسلهای آینده ارجحیت دارد. پس از دنا، نوبت کدام میراث ملی خواهد بود؟
مسیر دوم؛ پاسداری از قانون و میراث. توقف این پروژه و بازنگری اساسی در آن، نشان خواهد داد که حفاظت از سرمایههای طبیعی کشور خط قرمز است و توسعه واقعی، بدون رعایت اصول محیط زیستی و قانونی ممکن نیست.
نتیجه این نبرد، تنها سرنوشت دنا را تعیین نمیکند، بلکه آینده تمام مناطق حفاظتشده، رودخانهها و جنگلهای ایران را رقم خواهد زد. امروز، دنا به نماد مقاومت قانون در برابر بیقانونی تبدیلشده است. سکوت در این مرحله، به معنای رضایت به نابودی تدریجی چهره طبیعی ایران است.
هشدار آیتالله حسینی درباره سدهای مخرب دنا
در سفر رئیسجمهور به استان در موضعگیریای مهم، آیتالله حسینی، نماینده مردم استان کهگیلویه و بویراحمد، نسبت به پیامدهای فاجعهبار احداث سدهای «ماندگان» و «خرسان ۳» در منطقه حفاظتشده دنا هشدار جدی داده شد و وی خواستار بررسی فوری و توقف این پروژهها شد.
نماینده ولیفقیه در استان در اظهاراتی تأکید کرد که افزایش دما، تخریب تعادل زیستی و تهدید گونههای نادر منطقه خرسان، از عواقب قطعی این طرحهاست. این هشدار در حالی مطرح میشود که کارشناسان محیطزیست نیز بار ها نسبت به نابودی اکوسیستم منحصربهفرد دنا به دلیل این سدها هشدار دادهاند.
این بیانات پیام کلیدی دارد که میتوان به مخالفت قاطع با توسعهای که به بهای نابودی محیطزیست تمام شود اشاره کرد؛هشدار درباره سدهای ماندگان و خرسان ۳ نشان میدهد که حفظ ذخیرهگاه زیستکره دنا یک اولویت ملی و غیرقابلمذاکره است.
آیا پزشکیان جلاد دنا خواهد شد یا نجاتدهندهاش؟
پاسخ به این سوال، نهتنها آینده دنا، که چراغ راهی برای سرنوشت تمام زیستبومهای در معرض خطر کشور خواهد بود. نگاه جامعه محلی، کارشناسان و کنشگران محیطزیست به مسئولان و شخص رئیسجمهور این است: فریاد دنا را، که امروز فریاد قانون و آینده است، بشنوید
پزشکیان: تصمیمگیری درباره آب و محیطزیست فقط با نظر متخصصان
در همین راستا مسعود پزشکیان، رئیسجمهور در سفر به استان کهگیلویه وبویراحمد و در واکنش به نگرانیهای مطرحشده درباره پروژههای سدسازی، تأکید کرد که دولت در موضوعات مربوط به آب و محیطزیست تنها بر اساس نظر متخصصان تصمیم میگیرد.
دیوانه نیستم؟
پزشکیان بابیان این جمله که «دیوانه نیستیم محیطزیست را به هم بزنیم»، تلاش کرد تا نگرانیهای فعالان محیطزیست و مردم منطقه درباره پیامدهای احداث سدهای ماندگان و خرسان ۳ در ذخیرهگاه زیستکره دنا را کاهش دهد.
تصمیم پزشکیان: دنا موزه میشود یا زنده میماند؟
وی در بخش دیگری از سخنان خود، با اشاره به بحران شدید آب و فرونشست زمین در تهران و کرج، این وضعیت را هشداردهنده توصیف کرد. این اظهارات در حالی است که منتقدان، دلیل اصلی دستور تسریع در احداث سدهای یادشده در دنا را انتقال آب برای حل بحران استانهای مرکزی میدانند.
واکنشها به اظهارات رئیسجمهور
این بیانات رئیسجمهور، واکنشهای مختلفی را در پی داشته است؛ موافقان این سخنان را نشانه حساسیت دولت به محیطزیست و تلاش برای اطمینانبخشی به سرمایهگذاران و مردم میدانند از سویی دیگر منتقدان و فعالان محیطزیست تأکید میکنند که عملکرد دولت با این سخنان در تناقض است؛ آنها میپرسند که «نظر کدام متخصصان» مجوز احداث سد در قلب یک منطقه حفاظتشده بینالمللی (دنا) را صادر کرده است؟ آیا متخصصان مستقل و دانشگاهی نیز در این تصمیمگیری دخیل بودهاند یا تنها نظر دستگاههای اجرایی مدنظر بوده است؟
پرسش بیپاسخ؛تضاد بین حرف و عمل؟
نکته محوری اینجاست که دستور مستقیم رئیسجمهور برای تسریع در احداث سدهای ماندگان و خرسان ۳، پیشازاین صادرشده است. حال این پرسش مطرح است که آیا این تصمیم، واقعاً برآمده از جمعبندی نظر تمامی متخصصان ذیربط و مستقل با در نظر گرفتن تمام تبعات اکولوژیک بوده، یا تحتفشار ضرورت کوتاهمدت تأمین آب گرفته شده است؟
طرح سد ماندگان فاقد مجوز است و پیامتان را به پزشکیان منتقل میکنم
حال در این راستا جعفر قائم پناه، معاون اجرایی رئیسجمهور، در جلسهای با فعالان و کارشناسان محیطزیست، ضمن شنیدن مستقیم نگرانیهای آنان درباره پروژههای سدسازی در منطقه دنا، چند نکته کلیدی و امیدوارکننده را مطرح کرد.
تأکید بر مطالعات و عدم قطعیت
وی تصریح کرد که «هنوز مصوبهای که اجرایی شدن یا نشدن چنین طرحهایی را قطعی کند، تصویب نشده» و کار در مرحله مطالعاتی است.
کمبود مجوز قانونی برای سد ماندگان
قائم پناه بهصراحت اعلام کرد که «سد ماندگان فاقد ماده ۲۳» است. (ماده ۲۳ قانون حفاظت و بهسازی محیطزیست، مربوط به ارزیابی اثرات زیستمحیطی و اخذ مجوز از سازمان محیطزیست است).
تشکیل کارگروه بیطرف
وی پیشنهاد تشکیل کارگروهی با حضور استانداران چهار استان ذیربط (کهگیلویه و بویراحمد، خوزستان، اصفهان، چهارمحالوبختیاری) و دانشگاههای مستقل (تهران و شهید مدرس مشهد) برای بررسی موضوع را داد.
نقد بنیادین به راهحل انتقال آب
معاون اجرایی رئیسجمهور تأکید کرد: راهحل بحران آب را احداث پروژههای عظیم انتقال آب ندانست و گفت راهحل واقعی، «اصلاح الگوی کشت و بهینهسازی مدیریت در بخش کشاورزی» است.
وی اعلام کرد هزینه انتقال آب بسیار سرسامآور است و طرحهایی مانند ایجاد شالیزار در مناطق کمآب «هیچ توجیه اقتصادی ندارند».
این اظهارات، قویترین و امیدوارکنندهترین موضع یک مقام بلندپایه دولت در قبال مخالفتهای گسترده با سدهای ماندگان و خرسان۳ محسوب میشود؛بهویژه تصریح به «فاقد ماده ۲۳ بودن» سد ماندگان، از منظر قانونی نقطه اتکای مهمی برای مخالفان طرح ایجاد میکند.
دنا همچنان لبه تیغ
کنشگران محیطزیست؛ این سخنان را گامی مثبت در راستای شفافیت و پذیرش نظرات کارشناسی ارزیابی کردهاند، اما بر پیگیری و تبدیل این حرفها به عمل و توقف فوری هرگونه اقدام پیشدستانه در منطقه تأکیددارند.
سخنان رئیسجمهور اگرچه حاوی تأکید بر حفظ محیطزیست است، اما پاسخ قانعکنندهای به نگرانی دغدغه دنا نمیدهد؛هرچند که سخنان معاون وی نشان از دغدغه بر روی محیطزیست میدهد، اما جامعه محلی، کارشناسان و فعالان محیطزیست در انتظارند دولت با شفافیت کامل، نظر متخصصان مستقلِ مورد استناد خود را اعلام کند و نشان دهد چگونه احداث سد در یک ذخیرهگاه جهانی با نظر تخصصیِ حفاظت از محیطزیست سازگار است، تا آن زمان، این تناقض آشکار بین دستور عمل و سخنان اخیر، همچنان محل پرسش و نگرانی است و همچنان در لبه تیغ باقی خواهد ماند.
انتهای خبر/
