رازهای شکست عملیات «پنجه عقاب» در طبس

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «صبح زاگرس» پنجم اردیبهشت‌ماه 59 بود که اخبار حمله نظامی آمریکایی‌ها به طبس در رسانه‌های مختلف منتشر شد، عملیاتی نظامی به فرماندهی سرهنگ «چارلی بکویث» فرمانده نیرو‌های ویژه «دلتا فورس» که درنهایت به تعبیر خود آمریکایی‌ها با یک افتضاح تمام‌عیار به پایان رسید.

طراحی عملیات «پنجه عقاب» توسط شیطان بزرگ

شیطان بزرگ با طراحی عملیات «پنجه عقاب» به دنبال آن بود تا مراکز مهمى، همچون منزل امام خمینى (ره) در جماران، مقر ریاست جمهورى، نخست‌وزیری، ستاد کمیته مرکزى و انبارهاى مهمات ارتش و نقاط حساس ایران اسلامی را بمباران کنند و همچنین شخصیت‏هاى مهم مملکتى را از بین ببرند و در ادامه نیز یک حکومت «سوسیال‌دموکرات» به سبک آمریکایى را در ایران به روى کار آورند.

آزادی 52 گروگان در تهران

بااین‌حال نیز روز 24 آوریل 1980، 6 هواپیما و 8 بالگرد آمریکایی برای آزادی 52 گروگان در تهران وارد فضای پروازی کشورمان می‌شوند، اما در هنگام اجرای عملیات با ورود به حریم هوایی کشورمان یکی از بالگردها در 120 کیلومتری «راور کرمان» دچار نقص فنی شده و به‌اجبار فرود می‌آید و سرنشینان آن به بالگردی دیگر منتقل می‌شوند و در ادامه نیز همان بالگرد نیز دچار نقص فنی شده و به‌ناچار به ناو هواپیمابر بازمی‌گردد.

اگرچه 6 هواپیما و 6 بالگرد دیگر خود را به طبس رسانده و در تاریکی شب در منطقه‌ای دورافتاده بدون متوجه شدن نیروهای نظامی ایران فرود می‌آیند؛ اما در هنگام سوخت‌گیری یکی دیگر از بالگردها دچار نقص فنی شده و درمجموع درحالی‌که هنوز عملیاتی آغاز نشده، 3 فروند بالگرد ازدست‌رفته بود؛ پس از تماس با مرکز عملیات نیز «کارتر» رئیس‌جمهور وقت آمریکا دستور بازگشت نیروها را می‌دهد.

خدای خمینی بر خدای من چیره شد!

با این تفاسیر، وقتی خبر مهیب انفجار هواپیما و بالگرد توسط فرمانده عملیات به اطلاع کارتر می‌رسد، وی به گریه می‌افتد که درواقع او مطمئن شده بود عملیات مهم آن‌ها که از ماه‌ها قبل برای اجرایش تمرین کرده و به‌شدت به آن امیدوار بود، اینک با ناکامی و شکست روبرو شده، ضمن آن‌که چنین حادثه‌ای فقط شکست نظامی نبود، بلکه پیامد‌های منفی سیاسی درصحنه بین‌الملل نیز برایش به دنبال داشت؛ بنابراین کارتر در آن لحظه با اشک و حسرت می‌گوید: «خدای خمینی بر خدای من چیره شد!» و سپس دستور عقب‌نشینی و تخلیه کماندو‌ها را به فرمانده عملیات اعلام می‌کند.

شکست کامل عملیات پنجه عقاب

هرچند ماجرا ازاین‌قرار بود که در هنگام برخاستن هواپیماها و بالگردها طوفان شن آغازشده و یک هواپیمای ترابری «سی 130» و یک بالگرد «سی‌اچ 53» به‌هم‌خورده و هر دو آتش می‌گیرند که در این حادثه 8 نفر از نیروهای آمریکایی در آتش سوخته و 4 بالگرد سالم و یک بالگرد معیوب (یک بالگرد هم راور کرمان) هم‌روی زمین باقی گذاشته می‌شوند، در ادامه نیز کماندوهای آمریکایی با 5 هواپیما خود را به ناو هواپیمابر «نیمیتز» می‌رسانند و بدین ترتیب عملیات «پنجه عقاب» به‌طور کامل شکست می‌خورد.

باید توجه کرد که عملیات «پنجه عقاب» مبتنی بر ایده و طرح کارشناسانه بود که در رأس آنان فردی به نام «مایلز کاپلند» قرار داشت که نامبرده در جریان کودتای 28 مرداد 32 مشاور ویژه طراح کودتا یعنی «کرمیت روزولت» بوده است. اگرچه این عملیات راهبردی برای دولتمردان کاخ سفید از اهمیت بالایی برخوردار بود به همین علت آمریکایی‌ها برای آن‌که بتوانند به اهدافی که در ایران پی آن بودند، دست یابند، نزدیک به شش ماه در صحرای «آریزونا» که به کویر لوت ایران و به شرایط طبیعی صحرای طبس شباهت دارد، نیرو‌های کماندوی ویژه خود را در شرایط سخت آموزش دادند.

روزی که دسیسه بزرگ آمریکا فروشکست

بنابراین وقتی از وزیر دفاع وقت آمریکا درباره چگونگی شکست مفتضحانه عملیات نجات پرسیدند، گفت: «آیت اللّه‌ خمینی در بالکن منزل خویش ایستاده بود و با هر حرکت دست او، یک هواپیما به زمین می‌افتاد». اگرچه شکست شیطان بزرگ در این عملیات، حمله فیل داران ابرهه را به خانه کعبه در ذهن‌ها زنده می‌کند درحالی‌که در پنجم اردیبهشت 59 نیز دانه‌های ریز شن، دسیسه بزرگ آمریکا را فروشکست.

بااین‌وجود نیز دخالت نظامی آمریکایی‌ها که به شکست مفتضحانه‌ای انجامید، کوششی برای رهاسازی گروگان‌ها بود که در جریان تسخیر لانه جاسوسی، به دست دانشجویان پیرو خط امام به دام افتاده بودند. این اقدامات آمریکا، به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی صورت می‌گرفت؛ انقلابی که ایران را از چنگال نفوذ آمریکاییان بیرون آورد و با پیروزی انقلاب، طبیعی بود که آمریکا برای بازگرداندن آب‌رفته به جوی، دست به هر اقدامی بزند که انجام شبه کودتای نظامی در طبس، یکی از آنان بود.

کار احمقانه دولتمردان کاخ سفید

در ادامه نیز حضرت امام خمینی (ره)؛ به دنبال تجاوز نافرجام کماندوهای آمریکایی در طبس، با صدور پیامی فرمودند: «کارتر باید بداند که با این عمل بسیار ناشیانه، حیثیت سیاسی خود را به صفر رساند و از ریاست جمهوری باید قطع امید کند. کارتر با این عمل خود ثابت کرد که قدرت تفکر را ازدست‌داده است و از اداره یک کشور بزرگ مثل آمریکا عاجز است. اکنون‌که شیطان بزرگ دست‌به‌کار احمقانه زده است، ملت شریف ایران باید برای خدای تبارک‌وتعالی با تمام توان خود و با اتکال به قدرت خدای متعال مهیا شوند و آماده نبرد با دشمنان خود گردد».

شن‌ها مأمور خدا بودند

البته حضرت امام (ره) در بخش دیگری از پیام خود فرمودند: «نباید بیدار شوند، آن‌هایی که توجه به معنویات ندارند و به این غیب ایمان نیاورده‌اند؟ نباید بیدار شوند؟ کی این هلیکوپتر آقای کارتر را که می‌خواستند به ایران بیایند ساقط کرد؟ ما ساقط کردیم؟ شن‌ها ساقط کردند. شن‌ها مأمور خدا بودند. باد مأمور خداست. قوم عاد را باد از بین برد؛ این باد مأمور خداست. این شن‌ها همه مأمورند. تجربه بکنند باز»

اعتراف چهره‌های سیاسی آمریکا به شکست

حقیقتاً واقعه شکست شیطان بزرگ در طبس، آن‌قدر مهم و سرنوشت‌ساز بود که حتی مشهورترین چهره‌های سیاسی در آمریکا را وادار به اعتراف کرد. برای مثال، «برژینسکی»، مشاور امنیت ملی کارتر، احساس ناامیدی ملی را در آمریکا، از پیامدهای مهم شکست این کشور در طبس می‌داند و می‌گوید: «ماجرای مفتضح ایران، یکی از سه عامل مهم شکست کارتر بود و این ماجرا، احساس ناامیدی ملی را برانگیخت»

«ویلیام سولیوان»، سفیر سابق آمریکا در تهران نیز از این واقعه، با عنوان دوران تحقیر ملی آمریکا یاد می‌کند و می‌نویسد: «روش سست و بی‌قید حکومت کارتر و اقدامات نامعقول او، به گروگان‌گیری اعضای سفارت آمریکا انجامید و دوران تحقیر ملی که در تاریخ آمریکا نظیر آن دیده نشده است، آغاز شد»

یکی از خبرنگاران روزنامه آمریکایی نیویورک‌تایمز می‌نویسد: داغ شکستی که آمریکاییان در ایران خوردند تا مدت‌ها آن‌ها را رها نخواهد کرد؛ به‌ویژه بدین دلیل که این شکست، ضربه دوباره‌ای به احساس آن‌هایی بود که شدیداً به فن‌آوری معتقدند و به آن ایمان‌دارند. ازکارافتادن سه بالگرد در میان بادهای شنی بیابان، ضربه بسیار سنگینی بوده است.

«همیلتون جردن»، معاون رییس جمهوری وقت آمریکا در کتاب خود به نام «بحران» در این زمینه نوشت: تصمیم به انجام یک عملیات نجات قدرتمندانه در قلب ایران زمانی از سوی «جیمی کارتر» اتخاذ شد که همه تحریم‌های اقتصادی و فشارهای سیاسی تا آن زمان بی‌نتیجه مانده بود.

«محمد منتظر قائم» تنها شهید واقعه طبس

شهید «محمد منتظر قائم» نخستین فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی استان یزد روز پنجم اردیبهشت‌ سال 59 وقتی از فرود چند بالگرد آمریکایی در کویر طبس مطلع می‌شود، بلافاصله در محل حادثه حضور پیدا می‌کند تا موضوع را از نزدیک بررسی کند. همزمان با حضور محمد منتظر قائم و همراهانش در صحرای طبس این مکان به دستور «بنی‌صدر» موردحمله هوایی قرار گرفت و بعدها مشخص شد که بالگردها حاوی اسناد مهمی بوده‌اند.

یکی از آثار ماندگار سینمای ایران، «طوفان شن» به کارگردانی جوادشمقدری و محصول سال 1375 است که به ماجرای پنجم اردیبهشت سال 59 پرداخته است. احمد نجفی بازیگر نقش سرهنگ آمریکایی در این فیلم است که در روایتی در خصوص فیلم طوفان شن و شکست آمریکایی‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: خاطره عجیب‌وغریبی بود که از منظر دیگری باید بررسی شود که چه اتفاقاتی را ما پشت سر گذاشتیم. تعجب می‌کنم چرا آمریکایی‌ها آنجا فرود آمدند چراکه تلویزیون هم اعلام کرد هر 15 دقیقه یک‌بار طوفان می‌شود؛ به نظر من هدف بزرگ‌تری داشتند و فقط آزادی گروگان‌ها نبود استنباط من این است که قصد داشتند دست‌به‌کارهای دیگری بزنند چون برخی از آن‌ها سمت کوه‌های شمال رفتند و ربطی به استادیوم شهید شیرودی (امجدیه سابق) نداشت.

آبروی آمریکایی‌ها در دنیا رفت

 نجفی ادامه داد: نظر من این است که آمریکایی‌ها فکر می‌کردند اگر نشد تغییر تاکتیک بدهند و به بیت امام (ره) حمله کنند و مثلاً ایشان را گروگان بگیرند یا کار دیگری انجام دهند. آن‌ها تفکر احمقانه‌ای داشتند، عده‌ای کشته شدند؛ آبرویشان در دنیا رفت، نیروی گردن‌کلفت «دلتا فورس» با همه تخصص و هیبت نتوانست کاری انجام دهد و واقعاً این حمله شن‌ها اوضاع را برای آن‌ها دگرگون کرد و به‌جایی نرسیدند.

نجفی در پاسخ به سؤالی در خصوص دلایل شکست حمله نظامی آمریکا در طبس و این‌که نتوانستند به ایران حمله کنند گفت: کاملاً مشخص است؛ یک قدرت دیگر در مقابل آن‌ها ایستاده است، قدرتی که به‌سرعت خودش را تجهیز و کامل کرد و همچنین موقعیت استراتژیکی که در ایران وجود دارد بی‌نظیر است.

 وی تأکید کرد: اگر می‌توانستند به ما حمله کنند بعد از حمله به عراق حتماً این کار را می‌کردند خطر هم ایجاد کرده بودند اما وقتی سپاه و ارتش و مردم را دیدند دست برداشتند و فهمیدند اینجا افغانستان و عراق نیست و به عینه دیدند که این مردم برای حفظ سرزمین و باورهایشان می‌جنگیدند و شوخی باکسی ندارند قضیه عین الاسد هم همین بود که گفت چندین نقطه را می‌زنم اما دیدید هیچ اتفاقی نیفتاد.

سید علی رضازاده تحلیلگر مسائل سیاسی در گفتگو با این پایگاه خبری تحلیلی درباره ابعاد این واقعه گفت: ازنظر سیاسی، شکست عملیات طبس ضربه‌ای جدی به اعتبار و هیمنه ایالات‌متحده آمریکا در سطح بین‌الملل بود. در آن زمان، آمریکا خود را به‌عنوان ابرقدرتی بلامنازع معرفی می‌کرد و ناکامی در چنین عملیاتی آن‌هم با این شکل، نه‌تنها جایگاه بین‌المللی این کشور را تضعیف کرد، بلکه باعث تقویت روحیه مضاعف در جمهوری اسلامی ایران شد که تنها چند ماه از پیروزی انقلابش گذشته بود. در داخل آمریکا هم این حادثه تبعاتی جدی داشت؛ ازجمله کاهش محبوبیت کارتر، رئیس‌جمهور وقت و تأثیر مستقیم بر شکست او در انتخابات ریاست‌جمهوری همان سال.

پرنقص‌ترین عملیات‌ ویژه تاریخ آمریکا

وی با اشاره به ابعاد نظامی این واقعه هم افزود: عملیات طبس ازنظر نظامی، یکی از پیچیده‌ترین و درعین‌حال پرنقص‌ترین عملیات‌های ویژه تاریخ آمریکا بود. طراحی آن مستلزم هماهنگی بین واحدهای مختلف ازجمله نیروی دلتا، هوانیروز و نیروی هوایی بود، اما به دلیل عدم شناخت دقیق از شرایط جغرافیایی، خصوصاً آب‌وهوای صحرای طبس، این عملیات با شکست مواجه شد. طوفان شن یکی از عوامل کلیدی بود، ولی مهم‌تر از آن نبود هماهنگی دقیق میان نیروها و مشکلات فنی تجهیزات بود که درنهایت باعث سقوط بالگرد و کشته شدن چندین نیروی آمریکایی شد.

رضازاده تصریح کرد: اما از بعد منطقه‌ای، این اتفاق نقطه عطفی بود. بسیاری از کشورهای منطقه که نسبت به آینده جمهوری اسلامی دچار تردید بودند، پس از حادثه طبس ایران را کشوری مقاوم و غیرقابل‌پیش‌بینی قلمداد کردند. این امر سبب شد برخی بازیگران منطقه‌ای هم‌پیمان آمریکا که نگاه محتاط‌تری نسبت به تعامل با ایران داشته باشند. درعین‌حال، گروه‌های مقاومت و جریان‌های ضدآمریکایی در منطقه نیز از این حادثه الهام گرفتند و تقویت شدند.

وی با اشاره به درس اصلی این حادثه برای بازیگران بین‌المللی تصریح کرد: شاید به‌نوعی مهم‌ترین درس، این باشد که در هر عملیات نظامی، اطلاعات میدانی و هماهنگی دقیق حرف اول را می‌زند. همچنین، برخورد با کشورهایی با زمینه‌های فرهنگی، جغرافیایی و سیاسی متفاوت، نیازمند درک عمیق و رویکردی فراتر از ابزار صرف نظامی است؛ بنابراین واکنش‌ها به شکست آمریکا گسترده و متنوع بود. در داخل آمریکا، رسانه‌ها و افکار عمومی به‌شدت دولت کارتر را زیر سؤال بردند. ضعف در مدیریت بحران، ناکارآمدی اطلاعاتی و همچنین عدم موفقیت در نجات گروگان‌ها همگی به کاهش شدید محبوبیت او منجر شد.

نمادی از شکست امپریالیسم غربی

تحلیل‌گر مسائل سیاسی اظهار کرد: در سطح بین‌المللی هم دشمنان آمریکا این شکست را نشانه‌ای از افول قدرت این کشور تلقی کردند. برای اتحاد جماهیر شوروی که درگیر رقابت جنگ سرد با واشنگتن بود، این واقعه فرصتی تبلیغاتی شد. بسیاری از کشورهای غیرمتعهد یا کشورهای اسلامی هم این حادثه را به‌عنوان نمادی از شکست امپریالیسم غربی تعبیر کردند.

وی بیان کرد: آمریکا ازنظر تجهیزاتی در سطح بالایی قرار داشت، اما عملیات طبس ترکیبی از ضعف در طراحی، اشتباهات انسانی و بی‌توجهی به شرایط میدانی بود. به‌طور خاص، طوفان شن که باعث ازکارافتادن سامانه‌ها و تصادف مرگبار بالگرد با هواپیمای سوخت‌رسان شد، پیش‌بینی‌نشده بود. همچنین، عدم آشنایی با جغرافیای ایران و نبود اطلاعات میدانی دقیق از محل نگهداری گروگان‌ها، منجر به سردرگمی در اجرای عملیات شد.

نگاه به ایران تغییر کرد

رضازاده گفت: در آن دوره بسیاری از کشورهای عربی، به‌ویژه کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، نسبت به ایران انقلابی نگران بودند؛ اما موفقیت در مقابله با یک عملیات آمریکایی، باعث شد نگاه به ایران تغییر کند. برخی کشورها احساس کردند جمهوری اسلامی ممکن است بتواند رهبری نوعی جنبش ضد امپریالیستی در منطقه را بر عهده بگیرد. از طرف دیگر، این حادثه باعث افزایش حضور و نقش آمریکا در منطقه شد. واشنگتن برای جلوگیری از شکست‌های بعدی، روابط خود را با عربستان، مصر و کشورهای حوزه خلیج‌فارس تقویت کرد. به‌عبارت‌دیگر، حادثه طبس زمینه‌ساز شکل‌گیری نظم جدیدی در منطقه بود که دو قطب «ایران انقلابی» و «بلوک محافظه‌کار عربیِ نزدیک به آمریکا» در آن نقش‌آفرینی می‌کردند.

وی در بخش دیگری از سخنانش این‌چنین ادامه داد: اما نکته‌ای که باید توجه کرد حادثه طبس را نمی‌توان فقط با معیارهای نظامی یا سیاسی تحلیل کرد. طوفان شن آن‌هم درزمانی خاص، دقیقاً در نقطه‌ای که نیروهای آمریکایی در حال اجرای عملیات بودند، رخدادی نیست که صرفاً اتفاقی قلمداد شود. این مسئله در ذهن و دل مردم ایران به‌عنوان نشانه‌ای از اراده الهی و حمایت غیبی تلقی شد. به‌ویژه در فضایی که مردم تازه انقلاب کرده بودند و درگیر انواع تهدیدها بودند، این شکست دشمن، روحیه‌ای عظیم به جامعه بخشید.

تحلیل‌گر مسائل سیاسی اظهار کرد: بنابراین از منظر فنی می‌توان گفت طوفان شن وجود داشته و مشکلات فنی هم رخ‌داده، اما اینکه مجموعه‌ای از عوامل هم‌زمان و دقیق طوری در کنار هم قرار بگیرند که یک عملیات به این سطح پیچیدگی در همان نقطه آغاز متوقف شود، قابل تفسیر در چارچوب الهی است. امام خمینی (ره) هم در آن زمان تعبیر زیبایی داشتند: «شن‌ها مأمور خدا بودند.» این نگاه نه‌تنها بین مردم رواج یافت، بلکه در سطح منطقه هم باعث نوعی بازگشت به ارزش‌های دینی شد.

جریان‌های اسلامی و مقاومت در منطقه تقویت شوند

رضازاده گفت: حادثه طبس، الهام‌بخش این باور شد که مقاومت در برابر قدرت‌های بزرگ ممکن است، به‌ویژه اگر با توکل به خدا و اعتماد به مردم همراه باشد. همین نگاه باعث شد بسیاری از جریان‌های اسلامی و مقاومت در منطقه تقویت شوند. درواقع این حادثه به‌نوعی ریشه فکری برای گفتمانی شد که سال‌ها بعد در «مقاومت اسلامی» تبلور پیدا کرد.

وی تصریح کرد: مردم در آن زمان با انواع فشارهای اقتصادی، تحریم‌ها و تهدیدها روبه‌رو بودند. این حادثه باعث شد باور مردم به راه انقلاب تقویت شود. حتی کسانی که دچار تردید بودند، وقتی دیدند ابرقدرتی چون آمریکا باآن‌همه برنامه‌ریزی این‌گونه زمین‌گیر شد، احساس کردند که حقانیت این مسیر، از حمایت الهی برخوردار است. این باور نقش مهمی در حفظ روحیه ملت در دوران دفاع مقدس داشت.

کنار رفتن پرده از چهره زشت حاکمان کاخ سفید

بر این اساس واقعه طبس، ضمن فراهم آوردن اتحاد و یکپارچگی بیشتر نیروهای انقلابی ایران، حقانیت انقلاب اسلامی را در جامعه بین‌المللی به اثبات رسانید. در جریان این حادثه، چهره دشمن واقعی انقلاب بیش از هرزمانی نمایان‌تر و الهی بودن انقلاب نیز برای جهانیان روشن شد. در حقیقت، خداوند متعال با طوفان شن، پرده دیگری از چهره زشت حاکمان کاخ سفید را برداشت و تجاوز آشکار و مغایر با قوانین و موازین بین‌المللی آنان را به نمایش گذاشت.

انتهای خبر/